مالك روز جزا است. اين صفت ديگري است كه براي خدا ذكر شده و در پي انحصار حمد و ستايش براي خداوند، بيان شده است. انسان، بيشتر در سه مورد و حالت، تشكر مي كند:

1- توجه به لطف گذشته

2- توجه به محبت فعلي

3- اميد به لطف آينده

با اين حساب، همه ي ستايش ها بايد از آن خدا باشد، چرا كه هم گذشته ي ما را تأمين كرده، هم در حال حاضر از نعمت ها و رحمت و لطف او برخورداريم و هم در آينده و قيامت، سر و كار ما با او و چشم اميد ما به لطف و كرم اوست.

او مالك است، مالك واقعي نه اعتباري و موقت و كم ارزش!

انسان ها گرچه در دنيا، در تار و پود شرك هاي پيدا و پنهان اسيرند، ولي در قيامت، همه در خواهند يافت كه جهان و هر چه در آن است، از اوست و مالك هستي و فرمانرواي مطلق و حاكم حقيقي اوست: «و الأمر يومئذ لله» [1] .

در قيامت، از مردم سؤال مي شود: «لمن الملك اليوم» حكومت، امروز از آن كيست؟

مي گويند: «لله الوحد القهار» [2] از آن خداي يكتاي قهار و نيرومند.

جمله ي مالك يوم الدين، انسان را به ياد حسابرسي قيامت مي اندازد، تا به حساب انسان نرسيده اند، انسان خود بايد به حساب خود برسد. [3] .



[ صفحه 159]



امام سجاد عليه السلام وقتي به اين جمله در نماز مي رسيد، آن را آنقدر تكرار مي كرد كه نزديك بود روح از بدنش پرواز كند. [4] .

«دين»، به معناي «جزا» است. خدا، مالك روز جزا و پاداش است. در اين سوره، هم به رحم الهي اشاره شده، هم به قهر و عدالت او، تا رمز تربيت صحيح، يعني زيستن ميان خوف و رجا و بكارگيري «مهر» و «قهر» روشن شود.