عبادت و توجه به خدا و پرستش او، چون همراه با ناديده گرفتن هوس ها و تمايلات، و تفاخر نداشتن نسبت به نژاد و لباس و زبان و زمين و شهر است و انس گرفتن با خدا و دل بستن به بي نهايت قدرت و كمال و تشكر از صاحب نعمت است، اين مسائل، در ساختن فكر و زندگي فردي و اجتماعي مردم نقش دارد.

عبادت، حركت در مسير مستقيم الهي است: «و أن اعبدوني هذا صرط مستقيم» [1] .

عبادت، بار نيست، بلكه اهرم حركت است: «و استعينوا بالصبر و الصلوة» [2] از صبر و نماز كمك بگيريد.

عبادت، هم انسان را به صورت فردي، از بردگي هوس ها و گناهان و شيطان نجات مي دهد، و هم يك جامعه ي عابد، كه خدا را مي پرستد، از پرستش



[ صفحه 24]



طاغوت ها و ستمگران و ابرقدرت ها آزاد مي شود. اقبال لاهوري مي گويد:



آدم از بي بصري بندگي آدم كرد

گوهري داشت ولي نذر قباد و جم كرد



يعني از خوي غلامي ز سگان پست تر است

من نديدم كه سگي پيش سگي سر خم كرد



عبادت، هم «فردساز» است و هم جامعه ساز، فساد جوامع، بيشتر از گرايش به عبوديت و پرستش غير خدا سرچشمه و ريشه مي گيرد.