گناه؛ يعني، كار بد، عمل زشت، نافرماني، معصيت، و.... در اسلام هر گونه كاري كه بر خلاف فرمان هاي الهي باشد، گناه است و گناه هر چند كوچك باشد، چون نافرماني خداست، بزرگ است. معصيت و سرپيچي از دستورات الهي، مستوجب عقوبت و عذاب شديد است، و مرتكب هر يك از گناهان (چه صغيره و چه كبيره) متناسب با نوع عمل زشتش مجازات خواهد شد.

وظيفه ما اين است كه به هيچ عنوان از دستورات الهي سرپيچي ننموده و وظايفي كه خداي مهربان براي ما مقّرر فرموده انجام بدهيم. اگر خداي ناكرده، گناهي از ما صادر شود، لازم و واجب است كه فوري توبه نموده و اظهار پشيماني و ندامت بكنيم و براي اينكه توبه ي ما مقبول درگاه الهي شود و گناهان مان پاك گردد، بايد كارها و اعمال نيكي انجام بدهيم كه برترين و بهترين اين اعمال، نماز مي باشد. نماز، خود مانع اين است كه آدمي به سوي گناه برود«اِنَّ الصّلاةَ تَنْهي عَنِ الفَحْشاءِ و المُنكَر» و از طرفي موجب ريزش گناهان و قبولي توبه است. نماز، انسان را از



[ صفحه 66]



ذلّت عاصي بودن در مي آورد و لباس عّزت و بزرگي به انسان مي پوشاند، و رحمت و بخشش الهي را شامل حال انسان مي نمايد.

خداوند متعال فرموده است:«وَ أَقِمِ الَّصلاةَ، طَرَفَي النَّهار وَ زُلْفَاً مِنَ اللَّيْلِ، اِنّ الحَسَنات يُذْهِبْنَ السَيّئَاتِ، ذلِكَ ذِكْري لِلذّاكِرينَ؛ [1] نماز را در دو طرف (اول و آخر) روز به پا داريد، و نيز در ساعت تاريكي شب، كه البّته خوبي و نيكوكاري هاي شما، زشتي و بدكاري هايتان را نابود مي سازد. اين (كه نماز سيئات شما را محو مي كند) يادآوري است براي اهل ذكر.»

حضرت علي (ع) در مورد اينكه، كدام آيه اميدوار كننده تر از آيات ديگر مي باشد؟ چنين فرموده:«شنيدم از حبيب خودم رسول الله (ص) كه فرمود: آيه «أقم الصلاة طرفي النّهار و...» اميدوار كننده ترين آيات قرآني مي باشد. به خدايي كه مرا بشير و نذير گردانيد، اگر يكي از شما قيام نمايد به وضو، گناهان آن اعضا ساقط مي شود و با توجّه نمودن به قبله، گناهانش آمرزيده مي شود، و هيچ گناهي بر صحيفه ي عملش نماند، (و همچنين مابين دو نماز). بعد فرمود: يا علي! منزلت نماز پنجگانه براي امت من، مانند نهري است بر در خانه ي شخص، اگر در بدنش چرك باشد و هر روز پنج مرتبه در آن غسل كند، آيا هيچ چركي باقي مي ماند؟ گفتم: نه! فرمود: به خدا قسم، نماز پنجگانه براي امت من هم، چنين است.» [2] .



[ صفحه 67]



پيامبر اكرم (ص) فرمود:«خَمْسُ صَلَواتٍ اِفْتَر ضَهُنَّ الله عزّ و جلّ مَنْ أَحْسَن وُضُوءَ هُنَّ و صَلاَّهُنَّ لِوَقْتِهِنَّ و أَتَمَّ رُكُوعَهُنَّ و خُشُوعَهُنَّ، كانَ لَهُ عَلي اللهِ عَهْدٌ أَنْ يَغْفِرَ لَه؛ [3] هر كس كه وضوي نمازهاي پنجگانه را كه خدا واجب فرموده نيكو بگيرد و نمازها را در وقت خود بر پا دارد و ركوع آنها را كامل انجام داده و با خشوع و خضوع باشد، بر خداوند پيماني است كه گناهان او را ببخشد.»

و نيز پيامبر (ص) فرمود:«اِذا قامَ العَبْدُ اِلي الصَّلاةِ، فَكانَ هَواهُ و قَلْبَهُ اِلي اللهِ تَعالي، اِنصَرفَ كَيَوْمٍ وَلَدَتْهُ اُمُهُ؛ [4] آن گاه كه بنده خدا به نماز مي ايستد و همه ي توجهّش به سوي«الله» باشد، زماني كه نمازش پايان مي يابد مانند روز تولدش پاك است.»

حضرت علي (ع) فرمود:«وَ اِنَّها لَتَحُتُّ الذُّنوبَ، حتَّ الوَرَقِ وَ تُطْلِقُها اِطلاقَ الرَّبَقَ؛ [5] .

نماز، گناهان را همچون برگ هاي پاييزي مي ريزد، و غّل و زنجيرهاي معاصي را از گردنها مي گشايد.»

پيامبر (ص) فرموده است:«مَنْ صَلّي رَكْعَتَين لَمْ يُحَدِّثْ فيهما نفسه بشي ءٍ من الدُّنيا، غفر لما تَقَدَّم مِنْ ذَنْبِه؛ [6] هر كه دو ركعت نماز بخواند و در آن چيزي از امور دنيا را به



[ صفحه 68]



خاطر خود نگذراند، همه ي گناهان او آمرزيده مي شود.

همچنين فرمود:«مَنْ صَلّي الخَمْسَ كَفَّرَ اللّهُ عَنْهُ الذّنُوب ما بين كلِّ صَلاتين؛ [7] .

هر كس نمازهاي پنجگانه را به پا دارد، اگر ميان هر دو نماز هم خطايي از او سر بزند خداوند مي بخشد.»

و نيز فرمود:«الَملائِكةُ تُصلّي عَلي أحَدِكُم مادامَ في مُصَلاّهُ الّذي صَلّي فيه (اللّهُمَّ اغفره، اللّهمَّ ارْحَمهُ)؛ [8] .

فرشتگان براي هر يك از شما، مادامي كه در مصلاي نماز باشد، دعا مي كنند و مي گويند: خدايا! او را ببخش، خدايا بر او رحمت نما.»

از حضرت رسول اكرم(ص) نقل است كه فرمود:

خداوند مي فرمايد:«ما مِنْ عَبْدٍ مِنْ عِبادي آمَنَ بي و صَدَّق بِكَ و صَلّي في مَسْجِدِكَ عَلي خَلاءٍ من النّاس اِلاَّ غَفَرْتُ لَهُ ما تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِه و ما تَأَخَّرِ؛ [9] .

هر كس از بندگان من، به من ايمان آورد و ترا تصديق كند، و در خلوت مسجد تو نماز بخواند، من همه گناهان او را چه گذشته و چه آينده مي بخشم.»

حضرت امام صادق (ع) فرموده اند:«اِذا قام الُمصَلّي اِلي الصَّلاةِ نَزَلَتْ عَلَيه الرَّحْمَةُ مِن أَعْنان السّماءِ اِلي الاَرضِ و حفَّت به الملائكةُ و ناداه مَلَكٌ: لَوْ يَعْلَمُ هَذا الُمصَلّي ما في الصَّلاةِ، ما انفتل؛ [10] چون نمازگزار به نماز مي ايستد، رحمت



[ صفحه 69]



بر او از افق آسمان تا زمين فرود مي آيد و فرشتگان گرداگرد او را فرا مي گيرند، و فرشته اي آوازش مي دهد كه: اگر اين نمازگزار مي دانست كه چه در نماز هست از نماز منصرف نمي شد.»

و حضرت علي (ع) مي فرمايد:«الصَّلاةُ، تُنزِلُ الرَّحمة؛ [11] نماز رحمت را نازل مي كند.»

در قرآن نيز آمده است:«وَ يَرْجُوا رَحْمَة رَبِّه؛ [12] .

[كسي كه شب را در قيام و سجود بوده] به رحمت الهي اميدوار است.»

آري، رحمت بيكران الهي هميشه و در همه حال شامل نمازگزاران است.

حضرت امام صادق (ع) مي فرمايند:«مَنْ صَلّي رَكْعَتينِ يَعْلَمُ ما يَقُولُ فيهما، انصَرَفَ و ليس بينَهُ و بين اللّه ذنبٌ الاَّ غَفَره لَهُ؛ [13] .

هر كس دو ركعت نماز بخواند در حالي كه بداند چه مي گويد، از نماز فارغ شود در حالي كه بين او و پروردگار گناهي نباشد، مگر آنكه آمرزيده شود.»

عن أبي جعفر (ع) قال:«ثلاثُ كفّارات، اِسباغُ الوضوءِ في السَّبَرات، و المشي بالَّليلِ و النّهارِ اِلي الجماعات، و المحافَظَة علي الَّصّلوات؛ [14] .

سه چيز كّفاره گناهان مي باشد: گرفتن وضوي كامل در شدت سرما، رفتن به نمازهاي جماعت در روز و شب و مراقبت نمودن بر وقتها و



[ صفحه 70]



شرايط نماز.»

پيامبر اسلام (ص) فرمود:«مَن أَمّ اِيمانَاً و احْتِسابَاً، غُفِرَلَهُ ما تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ و مْا تَاَخَّرَ؛ [15] .

هر كس از سر ايمان و با محاسبه نفس، پيشنماز مردم شود گناهان گذشته و آينده ي او آمرزيده شود.»

امام باقر (ع) فرمود:«هر كس ده سال براي رضاي خدا اذان بگويد، خداوند به شمار هر چه كه چشم او مي بيند و آن مقدار كه آواز او به جانب آسمان بالا مي رود، گناهانش را مي بخشد.» [16] .

از امام صادق)ع( روايت شده است كه فرمود:«هر كس از شما، روز جمعه را درك كند، مثل اين است كه جز به عبادت به كار ديگري مشغول نباشد، چرا كه در آن روز گناهان بندگان، آمرزيده مي شود، و رحمت الهي نازل مي گردد.» [17] .

امام باقر (ع) مي فرمايند:«من أَذَّنَ سَبْعَ سنينَ مُحتسباً، جاءَ يومَ القيامَةِ و لا ذَنْبَ لَه؛ [18] .

هر كس براي خدا هفت سال با محاسبه و وقت شناسي اذان بگويد، در روز رستاخيز، بدون گناه وارد محشر مي شود.»

وقتي شخصي در دل شب نماز به پا مي دارد، خدا به فرشتگانش مي گويد:



[ صفحه 71]



«بنده ام را ببينيد، چگونه در تاريكي شب با من خلوت كرده، در حالي كه بيهوده گرايان در لهو و لعب به سر مي برند و غافلان در خوابند، شما شاهد باشيد من بنده ام را آمرزيدم.» [19] .