از عمل سخن رانديم نه از فعل. فرق فعل و عمل آن است كه فعل بر كار آسان و دشوار اطلاق مي شود، ولي عمل عبارت از آن فعلي است كه در آن سختي و دشواري باشد. اسلام دين عمل است. و حاصل ايمان آدمي را عمل را مي شناسد، در اغلب آيات قرآن پس از واژه ايمان لغت عمل را مي بينيم، آنچنان كه ايمان بدون عمل را ناقص و بي بها مي دارند و دعوت بدون عمل را كاري بيهوده و بي حاصل. «الداعي بِلا عَمَل كَالرامي بِلا وَتَر» [1] .



[ صفحه 32]



همه ي توصيه هاي اسلامي متوجه عمل است: «اَلعَمَل اَلعَمَل، ثُمَ اَلنَهايَه النَهاية» [2] كودك بيش از آنكه مطلبي را از راه سخن بياموزد، از راه عمل خواهد آموخت و الگو براي او كارسازتر است. رسول خدا صلي الله عليه وآله در آموزش دين بر عمل تكيه داشت و از راه الگو و اسوه به مردم چيز مي آموخت: «صَلُوا كَمَا رَأيتُمُوني اُصَلِي». امام صادق عليه السلام هم دعوت ديگران را به پذيرش دين از راه عمل، سفارش مي كرد: «كُؤنُؤا دَعاةَ النَاسِ اِلَيْنا بِغَيْرِ اَلْسِنَتِكُمْ». [3] .

و در سخن ديگري فرمود: «كُونُوا دَعاةَ النَاسِ بالخير بِغَيْرِ اَلْسِنَتِكُمْ، لِيُرَوا مِنْكُم الْاِجتَهادَ وَ الصِدقَ و الوَرَعَ» [4] .

مربي بايد الگوي عملي نظريه اي باشد كه از آن دفاع مي كند و طبيعي است كه عمل او بايد صالح، متقن، و استوار باشد. اما در مورد نوع عمل، سخن اميرالمؤمنين عليه السلام را مد نظر قرار دهيم كه فرمودند: «وَاعْمالُ العبادِ في عاجِلِهم نُصُب اَعْيُنِهم في آجالِهِم»؛ اعمال كنوني مردم بايد نصب العين براي آينده شان باشد. به عنوان نمونه، والدين و مربيان به هنگام نماز بايد همه ي كارهاي خود را تعطيل كرده و با شنيدن اذان آماده ي نماز شوند (حالت تهيوء) و اين گونه رفتار عبادي اگر تكرار گردد زمينه ساز آموزش عملي دين خواهد شد و در جان و فكر كودك چنان رسوخ مي كند كه بيرون رفتني نيست.