منظور از كميت خواب مدت زمان خواب است. انسان در طول يك شبانه روز چه مدت بايد بخوابد؟ براي پاسخ به اين سؤال ابتدا



[ صفحه 76]



اشتباهات رايجي كه در مورد خواب وجود دارد را بيان مي كنيم.

يكي از اشتباهات رايج در مورد خواب اين است كه اكثراً فكر مي كنيم بدن ما در شبانه روز به مدت معين و ثابتي از خواب نياز دارد. همانطور كه بدن در روزهاي مختلف به غذاهاي مختلف نياز دارد، در روزهاي مختلف نيز به مدت خواب مختلفي نياز دارد.

اين جمله كه هر چه بيشتر بخوابيم بهتر است مثل اين است كه بگوئيم هر چه بيشتر بخوريم بهتر است!

پس پرخوابي نيز مانند پرخوري مضر مي باشد. بنابراين مقدار خواب هر انساني با فرد ديگري فرق داشته و بستگي به عواملي از جمله فعاليت فرد، روزهاي مختلف، عادت و... دارد.

برخلاف اشتباه رايج كيفيت خواب بستگي به مدت خوابيدن ندارد بلكه بستگي به عمق خواب دارد. به عنوان مثال ناپلئون 4 ساعت و اديسون 2 ساعت در شبانه روز مي خوابيدند و فردي فعال و موفق هم بودند و اكنون نيز افراد بسياري را سراغ داريد كه كم مي خوابند ولي از خواب خود راضي بوده و افرادي موفق هم هستند. پس انسان را نمي توان همانند يك ماشين كوك كرد يا به او برنامه داد تا مدت خواب خود در شبانه روز را معين كند؛ بلكه مدت زمان خواب او بستگي به عوامل مختلفي دارد.

اشتباه ديگري كه وجود دارد اين است كه برخي فكر مي كنند بيداري در طول خواب غير طبيعي مي باشد، در حالي كه اين امر طبيعي



[ صفحه 77]



است و اينكه عده اي مي گويند اگر كسي شب نخوابد، فرداي آن روز، اوقات بدي را خواهد گذراند، نيز حرف غلطي است. بيش از حد خوابيدن (پرخوابي) تقريباً به اندازه بي خوابي براي سلامتي مضر است. كمبود خواب عواقبي همچون خواب آلودگي پس از بيدار شدن، احساس سرما، عدم ميل به كار كردن و تفكر، كسالت، كاهش حافظه و ذهن، علائم جسمي گوناگون ديگر از قبيل خستگي حتي سردرد، سرگيجه، بي تفاوتي نسبت به محيط و زمان، علائم رواني از قبيل پرخاشگري، افسردگي و اضطراب، خواهد داشت. كمبود خواب، مقاومت بدن را در برابر انواع سموم، هجوم ميكروب ها و ساير عفونت ها كاهش مي دهد. گسترش بيماري هاي مزمن، تأثير درمان بيماري ها، ايجاد بيماري هاي قلبي و عروقي، گوارشي، پوستي، كبدي و ناراحتي هاي عصبي از جمله عوارض ناشي از كمبود خواب مي باشند.

در جوانان، خواب مناسب باعث رشد بهتر آنها مي شود. زيرا هورمون رشد در طول خواب توليد مي شود و اثر مي كند بنابراين بدخوابي يا خواب ناكافي مي تواند در رشد فرد اختلال ايجاد نمايد.

بدخوابي در همه افراد باعث مسموميت سلامتي بويژه در مغز مي شود.

در زمان خواب مقدار ذخيره بعضي از مواد شيميايي از خانواده آمين ها افزايش مي يابد و در سلولهاي مختلف و قسمت هايي از بافت



[ صفحه 78]



مغز ذخيره مي شوند. هر گاه خواب انسان به حد كافي نباشد، اين حالت ذخيره شدن روي نمي دهد. بنابراين مي توان به علت ناتواني در انجام كار و تفكر در اثر كمبود خواب پي برد.

هنگامي كه انسان به خواب مي رود جريانهاي فيزيولوژيكي ديگري در بدن پيدا مي شود. هورمونهاي مختلفي ترشح مي شوند كه برخي از آنها در هنگام خواب مورد استفاده قرار مي گيرد در صورتي كه برخي ديگر در بدن ذخيره مي شوند و در آينده به كار گرفته مي شوند.

در حال حاضر ثابت شده است كه قسمت اعظم پادتن هايي كه به مقابله با عفونت ها اختصاص دارند در طول خواب توليد مي شوند. هنگامي كه بدن در حال استراحت است، انسان رها مي شود تا اين جريانات ترميم كننده را متمركز كند و به اين علت است كه پزشكان در مواقع بيماري به بيماران خود توصيه مي نمايند كه استراحت كامل داشته باشند.

فردي كه دچار بدخوابي يا بي خوابي مي باشد از خود جديت كمتري نشان داده و لذا در كارهايش موفقيت كمتري نيز خواهد داشت. پس فردي كه از خواب كافي برخوردار نباشد نمي تواند خلاقيت، ابتكار و جديت در كارهايش داشته باشد.

در دراز مدت بي خوابي باعث آسيب هايي در كورتكس (قشر) مغز و حتي نكروز (مردگي) در بافت هاي مغزي مي شود. پس بي خوابي مي تواند به مغز آسيب جدي وارد كند.



[ صفحه 79]



بي خوابي يا بدخوابي مي تواند باعث پيري زودرس شود. چرا كه يك خواب راحت مي تواند باعث ترميم سلول هاي پير شود. و به عبارتي خواب كافي مانع پيري و تضعيف بدن مي شود. گروهي از متخصصين مي گويند: بدن انسان براي 130 سال عمر كردن ساخته شده است. انسان تنها پستانداري است كه حداقل 7 برابر سن بلوغ خود عمر نمي كند و اين يك تصادف نيست زيرا او تنها حيواني است كه دچار بي خوابي و بد خوابي مي شود. و مي توان گفت شايد يكي از دليلهاي اصلي عمر كم انسان همين موضوع باشد. و همانطوري كه گفتيم با وجود پيشرفت علم و صنعت در جوامع بشري، متاسفانه بي خوابي و كم خوابي يكي از بيماري هاي قرن حاضر به حساب مي آيد.

يك شب با يك خواب آرام و لذت بخش همانند يك حمام زيبائي به شمار مي رود. و چنين شبي بر تمام مواد آرايشي براي زيبا شدن ترجيح دارد. به عنوان مثال خواب بهترين داروي ضد چين و چروك صورت است. بنابراين مي توان گفت دشمن زيبائي بدخوابي و بي خوابي است. عواقب و آثار مخرب ديگري ممكن است بر اثر بي خوابي بوجود آيد كه در اينجا مجال بحث آن وجود ندارد.

و نكته ي آخر اينكه در اشخاص مبتلا به افسردگي، ميزان خواب به نحو چشمگيري، افزايش و يا به ندرت، كاهش پيدا مي كند. تغييرات خواب انسان در بيماري هاي جسمي نيز بسيار چشمگير است.



[ صفحه 80]