سحر خيزي و سلامتي


اميرالمؤمنين عليه السلام درباره ي نماز شب مي فرمايد:

«قيام الليل مصحة للبدن» [1] .

شب زنده داري تندرستي مي آورد.

حضرت علي عليه السلام مي فرمايد: «خداوند هر گاه خيري بر بنده اش بخواهد به او كم خوابي و كم خوري و كم حرفي را تلقين مي كند.» [2] .

رسول اكرم صلي الله عليه و آله در روايتي فرمودند:

«ان قيام الليل قربة الي الله و تكفير السيئات و منهاة عن الاثم و مطردة الداء في الجسد» [3] .

همانا نماز شب: 1. نزديكي به خداست. 2. جبران كردن گناهان است. 3. بازدارنده از گناه است. 4. دفع كننده درد بدن است.

هر انسان طبيعي در حدود يك سوم عمر خود را در خواب به سر مي برد و تأثير خواب بر روان و جسم انسان در علم پزشكي امري انكار ناپذير است. خواب براي سلامتي و شادابي جسمي و رواني هر موجود زنده اي اهميت اساسي دارد. خواب براي جانداران ضروري تر از



[ صفحه 73]



غذاست. شناخت ما از مكانيسم خواب و طبيعت آن محدود است و نمي دانيم كه چرا حدود يك سوم از زندگي خود را در خواب به سر مي بريم.

از حدود 50 سال پيش افرادي نظير «مونتاين» سعي كرده اند، با بيدار كردن اشخاص بطور ناگهاني پي ببرند كه در خواب چه مي گذرد ولي امروز براي اين كار از دستگاهي به نام الكتروآنسفالوگراف استفاده مي شود كه امكان گرفتن و تقويت امواج، ضربان الكتريكي منتشره از مغز و فعاليت آن به مقدار يك ميليون بار و ضبط آن روي كاغذ را بوجود آورده است.

امام رضا عليه السلام درباره ي خواب مي فرمايند:

«أن النوم سلطان الدماغ و هو قوام الجسد و قوته» [4] .

خواب، شهريار مغز است و مايه ي قوام و نيروي بدن.»

دانش پزشكي ظرف چند دهه ي اخير موفق به اكتشاف مهمي پيرامون خواب شده است و آن كشف بخشي مهم در طول خواب انسان به نام خواب REM بوده است. پس از آنكه حدود 45 دقيقه از به خواب رفتن انسان گذشت، مرحله REM آغاز مي شود و به مدت كوتاهي حدود 10 تا 15 دقيقه ادامه مي يابد.

در طول مرحله REM از خواب، به طرز اسرار آميزي تمام عضلات اسكلتي بدن از كار مي افتد و شخص كاملاً بي حركت مي شود



[ صفحه 74]



و نوار مغزي شخص به جاي حالت خواب، حالت بيداري كامل را نشان مي دهد. بطوري كه در اين حالت مغز از فعاليت بالايي برخوردار است.

در طي REM درجه حرارت بدن و ضربان قلب به طور غير منتظره بالا مي رود و حركات سريعي در چشمان فرد ديده مي شود كه وجه تسميه اين مرحله نيز مي باشد [5] و چنانچه شخص را در اين حالت بيدار كنيم به احتمال بسيار قوي ابراز مي كند كه در حال خواب ديدن بوده است.

مرحله REM پس از 10 تا 15 دقيقه متوقف مي شود و پس از آن در طول خواب و به طور دوره اي و بطور منظم تكرار مي شود. با اين وجود كل دوران REM در طول يك خواب 8 ساعتي در اشخاص طبيعي 90 دقيقه خواهد بود و قسمت اعظم آن در ساعات نزديك به صبح به وقوع مي پيوندد.

امروزه دانش پزشكي به اثبات رسانده است كه در بيماري افسردگي يكي از تظاهرات مهم، افزايش يافتن طول خواب REM نسبت به ميزان طبيعي است. بطوري كه شخص افسرده به ميزاني بيش از ساير اشخاص خواب مي بيند. يعني زمان بيشتري را در مرحله REM به سر مي برد. از اين جهت يك مبناي مهم در توليد داروهاي ضد افسردگي ايجاد داروهايي است كه كاهش دهنده مرحله REM خواب باشند. (از



[ صفحه 75]



جمله داروهاي ضد افسردگي 3 حلقه اي)

همانطور كه خوانديد قسمت اعظم خواب REM در حوالي صبح به وقوع مي پيوندد و چنانچه شخص خود را ملزم به بيداري صبحگاهي كند در حقيقت جلوي ورود خود به مرحله قابل توجهي از خواب REM را گرفته است.

از اين جهت بيداري صبحگاهي براي نماز خود به تنهايي مي تواند به عنوان واكنسي در پيشگيري از افسردگي و حتي دارويي در درمان افسردگي مطرح باشد. لازم به توضيح است كه خواب REM در حد تعادل براي سلامت و رفع خستگي لازم است اما زيادي آن منجر به مشكلات مختلف از جمله افسردگي مي شود و نقش نماز شب به عنوان متعادل كننده ميزان REM مطرح است. [6] .

امام صادق عليه السلام درباره ي اثرات نماز شب مي فرمايند:

«صلاة الليل... و تذهب الهم» [7] .

نماز شب... و غم را مي زدايد.»


پاورقي

[1] علل الشرايع: 181.

[2] تحف العقول: 181.

[3] بحار الانوار 87: 155.

[4] بحار الأنوار 59: 314.

[5] RAPID EYE MOVEMENT.

[6] روانپزشكي، كاپلان سادوك ترجمه ي دكتر پور افكاري، اقتباس از چهل نكته ي پزشكي پيرامون نماز، دكتر مجيد ملك محمدي.

[7] علل الشرايع: 181.


بازگشت