اما گناه، يا كبيره است يا صغيره؛ دوري كردن از گناهان كبيره و انجام نمازهاي پنجگانه، سبب بخشش گناهان صغيره است، همان گونه كه در كتاب و سنت آمده است، خداوند مي فرمايد: (ان تجتنبوا كبائر ما تنهون عنه نكفر عنكم سيئاتكم) [1] «اگر از گناهان بزرگي كه از آن ها برحذر شده ايد، دوري كنيد، ما نيز گناهان - كوچكتر - شما را مي بخشيم». و فرموده: (الذين يجتنبون كبائر الإثم و الفواحش إلا اللمم) [2] «كساني كه دوري از گناهان بزرگ و فحشاء به جز از گناهان كوچك.»

و قال رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم: «الصلوات الخمس، و الجمعة إلي الجمعة، تكفر ما بينهن لمن إجتنب الكبائر». [3] .

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم فرمودند: «نمازهاي پنجگانه، نماز جمعه تا جمعه ديگر، براي كساني كه از گناهان كبيره اجتناب كنند، سبب بخشش گناهان مابين آن ها مي شود.»

روايات و اقوال در تعريف گناهان كبيره و صغيره مختلف است:

از امام صادق عليه السلام در تفسير آيه اولي آمده است كه فرمودند:

«كبيره گناهي است كه خداوند بر آن، آتش را واجب نموده است». [4] .

و هم چنين از ايشان درباره گناهان كبيره سئوال نمودند، حضرت فرمودند:

«گناهان كبيره در قرآن هفت تا مي باشد: كفر به خدا، قتل نفس، عقوق والدين، خوردن ربا بعد از اقامه بينه، خوردن مال يتيم، فرار از جنگ، جاهليت پس از هجرت از جهل».



[ صفحه 81]



گفته شد: «آيا گناه خوردن درهمي از مال يتيم بزرگتر است يا ترك نماز؟»

فرمودند: «ترك نماز»

گفته شد: «چرا ترك نماز را از كبائر نشمرديد؟»

فرمودند: «اولين گناهي كه گفتم چه بود؟» گفت: «كفر»

فرمودند: «فان تارك الصلوة كافر» [5] تارك نماز كافر است.

مي گويم: روايات حقيقتا مختلف اند، و من آنچه به عنوان گناه كبيره در اخبار ذكر شده است را، احتياطا مي آورم، سپس آنچه در نظرم از روايات قوي تر است را، ذكر خواهم نمود.

هفت تا از گناهان كبيره، در روايت مزبور، گذشت، در غير از آن روايت، تعداد ديگري از گناهان كبيره ذكر شده است، و آن ها عبارتند از: نااميدي و يأس از رحمت الهي، ايمني از مكر الهي، نسبت فحشاء به زنان پاكدامن، (باكره يا زنان شوهردار)، سحر، زنا، قسم دروغ كه داخل كننده در آتش جهنم است، خيانت در غنيمت (خوردن آن قبل از تقسيم)، ندادن زكات واجب، شهادت به دروغ، پنهان كردن شهادت، ترك عمدي نماز يا هر چيز واجب، پيمان شكني، قطع رحم، دزدي، شرابخواري، خوردن مردار، خون و گوشت خوك، ذبح شده به غير نام خدا - در حال اختيار، - خوردن مال حرام، قمار، كم فروشي، لواط، نااميدي از رحمت خدا، كمك به ستمگران و پشت گرمي به آنان، حبس و نپرداختن مال ديگران با امكان پرداخت آن، دروغ، تكبر، اسراف، تبذير و ريخت و پاش، خيانت، بي اعتنايي به حج، محاربه با اولياء الهي، مشغوليت به لهو و لعب، اصرار و پافشاري بر گناهان،



[ صفحه 82]



انكار حق اهلبيت عصمت و طهارت، و هر چه كه خداوند وعده آتش به آن داده، گناه كبيره است.

مي گويم: كمترين تعداد گناهان كبيره كه در روايات ذكر شده پنج تا مي باشد كه عبارتند از: 1) شرك به خدا 2) عاق والدين 3) خوردن ربا پس از اقامه بينه 4) فرار از ميدان جنگ 5) جاهليت پس از هجرت از جهل

اين روايت صحيحه است، بعضي تصريحات بر گناه كبيره نبودن دزدي و زنا شده است، و در بعضي از روايات، لهو و لعبي كه انسان را از ياد خدا بازدارد، مانند غناء و تار زدن مكروه دانسته شده است.

مي گويم: اينجا سه مطلب است:

مطلب اول: بيان رفع اختلاف از اخبار: واضح است كه كبير و صغير، نسبي اند؛ بنابراين، زنا نسبت به بوسيدن و لمس كبيره است قطعا، و بوسه و لمس نسبت به زنا صغيره اند، ولي نسبت به نگاه، كبيره به حساب مي آيند، همچنين ساير گناهان، پس شايد هر كدام از اخبار، از جهت حكم خاصي، در مقام تعريف كبيره اند؛ مثلا بعضي از اخبار، كبيره اي را مي گويند كه نماز آن كبيره را پاك نمي كند، و بعضي از اخبار ناظر به كبيره اي است كه با اجتناب از آن ها گناهان صغيره آمرزيده مي شوند، و بعضي ديگر، درباره كبيره اي است كه از بين برنده عدالت است.

اختلاف اين روايات نيز، بازگشت به اختلاف عدالت كه در شهادات و ساير احكام، شرط است، مي كند.

مطلب دوم: ديدگاه فقهي نسبت به مسئله است.

مثلا در باب قبول شهادات، اجتناب از كبائر به صورت مطلق شرط نيست، بلكه شرط قبول شهادت شاهد، اجتناب از كبائري است كه وعده آتش دارند.



[ صفحه 83]



اين به حسب واقع بوده، اما به حسب ظاهر، اخبار اختلافي با هم نداشته و متوافق در اكتفاء به حسن ظاهرند، و همين مقدار كه شاهد، متجاهر به فسق نبوده، اهل نماز جماعت، و بين مردم به عفت شناخته شده باشد، شهادت و ولايات غير فتوايي وي پذيرفتني است.

و اما نماز جماعت؛ در اخبار وارده در باب امام جماعت، اجتناب از كبائر و حتي عدالت شرط نشده، بلكه از خواندن نماز به امامت مرتكبين بعض كبائر، نهي شده است؛ مثلا فرموده: پشت سر شرابخوار و خورنده گوشت خوك و كسي كه به راحتي گناه مي كند، نماز نخوان. [6] .

حتي اگر امام جماعت شيعه ناشناسي بود، اقتداء به او جايز است، و لازم نيست حال وي معلوم باشد كه آيا وي مرتكب گناه مي شود يا نه.

بنابراين - همانطور كه در مطلب اول اشاره شد - تعيين و مشخص كردن گناهان كبيره، اثر عملي مهمي نداشته، بلكه مي توان حكمت و فضل الهي را در مخفي نگاه داشتن گناهان كبيره، به دو جهت حمل نمود: 1) دوري از همه گناهان به جهت احتياط در احتمال كبيره بودن آن.

2) گناه كننده، چون عالم به كبيره بودن گناه نبوده، لذا به خاطر جهل وي، گناهش سبك شود. چه اين كه اگر علم به كبيره بودن گناه داشت، جرم وي سنگين مي شد.

اين مقدار در تحقيق گناه كبيره كافي است.



[ صفحه 84]