از ميان رهنمودها و دستورالعمل هاي اخلاقي - تربيتي، متن ذيل را برگزيده ايم كه پاسخي است از سوي حضرت آية الله العظمي بهجت (حفظه الله) به درخواست جمعي از دوست داران طريقت. اين نامه از آن روي انتخاب گرديده كه جامع دستورات اخلاقي و راهكار عملي در درمان رذائل و كسب فضائل اخلاقي است؛ تا زينت دهنده ي اين مجموعه در پايان بوده باشد، ان شاء الله.

بسم الله الرحمن الرحيم

الحمد لله وحده و الصلاة علي سيد أنبيائه و علي آله الطيبين و اللعن علي أعدائهم أجمعين

جماعتي از مؤمنين و مؤمنات، طالب نصيحت هستند؛ بر اين مطالبه، اشكالاتي وارد است، از جمله:

1. نصيحت در جزئيات است و موعظه اعم است از كليات و جزئيات؛ ناشناسها همديگر را نصيحت نمي كنند.



[ صفحه 208]



2. «من عمل بما علم ورثه الله علم ما لم يعلم» [1] ؛ «كفي ما لم يعلم» [2] ؛ «و الذين جاهدوا فينا لنهدينهم سبلنا» [3] آن چه مي دانيد، عمل كنيد و در آن چه نمي دانيد، احتياط كنيد تا روشن شود؛ و اگر روشن نشد، بدانيد كه بعض معلومات را زير پا گذاشته ايد؛ طلب موعظه از غير عامل [4] ، محل اعتراض است و قطعاً مواعظي را شنيده ايد و مي دانيد، عمل نكرديد؛ وگرنه روشن بوديد.

3. همه مي دانند كه «رساله ي عمليه» را بايد بگيرند و بخوانند و بفهمند و تطبيق عمل بر آن نمايند و حلال و حرام را با آن تشخيص بدهند. هم چنين مدارك شرعيه اگر اهل استنباط [5] باشند؛ پس نمي توانند بگويند «ما نمي دانيم چه بكنيم و چه نكنيم.»

4. كساني كه به آنها عقيده داريد، نظر به اعمال آنها نماييد. آن چه مي كنند از روي اختيار، بكنيد و آن چه نمي كنند از روي اختيار، نكنيد. و اين بهترين راه وصول به مقاصد عاليه است: «كونوا دعاة الي الله بغير ألسنتكم»؛ [6] مواعظ عمليه بالاتر و مؤثرتر از مواعظ قوليه است.

5. از واضحات است كه خواندن قرآن در هر روز و ادعيه ي مناسبه ي اوقات و امكنه، در تعقيبات و غير آنها، و كثرت تردد در مساجد و مشاهد مشرفه و زيارت علما و صلحا و هم نشيني با آنها از مرضيات خدا و رسول صلي الله عليه و آله و سلم است و بايد روز به روز، مراقب زيادتي بصيرت و انس به عبادت و تلاوت و زيارت باشد. و برعكس، كثرت مجالست با اهل غفلت، مزيد قساوت و



[ صفحه 209]



تاريكي قلب و استيحاش [7] از عبادت و زيارت است. از اين جهت است كه احوال حسنه ي حاصله ي از عبادات و زيارات و تلاوتها به سبب مجالست با ضعفاي در ايمان، به سوء حال و نقصان مبدل مي شوند. پس مجالست با ضعيف الايمان در غير اضطرار و براي غير هدايت آنها، سبب مي شود كه ملكات حسنه ي [8] خود را از دست بدهد، بلكه اخلاق فاسده ي آنها را ياد بگيرد: «جالسوا من يذكركم الله رؤيته و يزيد في علمكم منطقه و يرغبكم في الآخرة عمله». [9] .

6. از واضحات است كه ترك معصيت در اعتقاد و عمل، بي نياز مي كند از غير آن؛ يعني غير محتاج است به آن و او محتاج غير نيست. بلكه مولد [10] حسنات و دافع سيئات است: «و ما خلقت الجن و الانس الا ليعبدون». [11] عبوديت ترك معصيت در عقيده و عمل.

بعضي گمان مي كنند كه ما از ترك معصيت عبور كرده ايم!! غافلند از اين كه معصيت، اختصاص به كبائر معروفه ندارد، بلكه اصرار بر صغائر هم كبيره است؛ مثلاً نگاه تند به مطيع براي تخويف [12] ، ايذاء محرم [13] است؛ تبسم به عاصي براي تشويق، اعانت بر معصيت است.

محاسن [14] اخلاق شرعيه و مفاسد اخلاق شرعيه در كتب و رسائل عمليه متبين شده اند.



[ صفحه 210]



دوري از علما و صلحا، سبب مي شود كه سارقين دين، فرصت را غنيمت بشمارند و ايمان و اهلش را بخرند به ثمن هاي بخس و غير مبارك. همه ي اينها مجرب و ديده شده است.

از خدا مي خواهيم كه عيدي ما را در اعياد شريفه اسلام و ايمان، موفقيت به عزم راسخ ثابت دائم بر ترك معصيت قرار بدهد كه مفتاح سعادت دنيويه و اخرويه است تا اين كه ملكه بشود ترك معصيت؛ و معصيت براي صاحب ملكه به منزله ي زهر خوردن براي تشنه است يا ميته خوردن براي گرسنه است.

البته اگر اين راه تا آخر مشكل بود و به سهولت و رغبت منتهي نمي شد، مورد تكليف و ترغيب و تشويق از خالق قادر مهربان نمي شد.

و ما توفيقي الا بالله عليه توكلت و اليه انيب و الحمد لله أولاً و آخراً و الصلاة علي محمد و آله الطاهرين و اللعن الدائم علي أعدائهم أجمعين.

17 ربيع المولود 1419 - 21 / 4 / 1377 [15] .



[ صفحه 213]