دروغ در تعارفات و شوخي ها


توجه به دو نوع رفتار كه در معرض دروغ است، ضروري است؛ يكي دروغ در دعوت ها و «تعارفات» و ديگري «شوخي ها».

انسان بايد در تعارفات عادي نيز مراقب گفتار خود باشد. گاهي انسان به طور جدي تعارف مي كند، اما در دل نمي خواهد دعوتش پذيرفته شود. مانند آن جا كه انسان سر سفره نشسته و گرسنه است، اما وقتي تعارف مي كنند، بگويد ميل ندارم. در سيره ي امام صادق عليه السلام آمده است كه ايشان با فرزندش اسماعيل در مجلسي بودند. يكي از دوستان وارد شد، سلام كرد و نزد آنان نشست. وقتي حضرت به همراه فرزندش برخاستند، او نيز با ايشان همراه شد. جلوي خانه از امام جدا شد و رفت. اسماعيل گفت: چرا تعارفش نكرديد كه بيايد داخل؟ بد شد! حضرت فرمود: «آمدنش مورد نداشت». اسماعيل گفت: اگر تعارفش هم مي كرديد او باز نمي آمد. امام فرمود: «دوست نداشتم كه خداوند مرا از كساني كه چيزي را نمي خواهد و مي گويد، ثبت فرمايد». [1] .

درباره ي شوخي نيز بايد گفت: در صورتي كه انسان از همان اول قصد شوخي داشته باشد و يا از حالت بيان و يا نشانه اي بتوان فهميد كه گوينده قصد شوخي دارد، مانعي ندارد. ولي اگر در مجلسي كه مطالب جدي مطرح مي شود و او بخواهد شوخي «بي جايي» كند، دروغ است و اين مورد



[ صفحه 79]



است كه در روايات نكوهش شده است؛ مانند آن جا كه فرموده اند: «از دروغ بپرهيز چه كوچك باشد، چه بزرگ؛ در هر حالي باشد؛ چه جدي و چه شوخي.» [2] .


پاورقي

[1] بحارالانوار، ج 16، ص 241؛ به نقل از گناهان كبيره، ج 1، ص 287 و الاخلاق (فارسي)، ص 43.

[2] امام باقر عليه السلام: «اتقوا الكذب الصغير منه و الكبير في كل جد و هزل»؛ الكافي، ج 2، ص 338.


بازگشت