آثار ويژه ي برخي گناهان


عوارض و آثار گناه، از سنن الهي است. قرآن شريف به صراحت آثار گناهان را ذكر نموده و در جايي گرفتاري ها و سختي هاي زندگي را با اعمال بد آدم مرتبط مي داند:

و ما أصبكم من مصيبة فبما كسبت أيديكم و يعفوا عن كثير؛ [1] و هر - گونه - مصيبتي به شما برسد، به سبب دستاورد خود شماست، و - خدا - از بسياري در مي گذرد.

در جاي ديگر آمده است:

و من أعرض عن ذكري فان له معيشة ضنكاً؛ [2] و هر كس از ياد من دل بگرداند، در حقيقت، زندگي تنگ - و سختي - خواهد داشت.

حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام در دعاي كميل برخي از آثار گناه را نام برده



[ صفحه 47]



است. مانند پرده دري، نزول نقمت و بلا، از دست رفتن نعمت ها و تبديل آنها به نقمت و حبس دعا. [3] ايشان در حديثي نيز فرموده است: «از گناهان بپرهيزيد كه هيچ بلا و كم شدن روزي نيست، جز به واسطه ي گناه؛ حتي خراش ها و زخم هاي بدن و سقوط و افتادن و هر مصيبتي». [4] .

كوتاهي عمر نيز از ديگر آثار معصيت حق است و اين امر در بيان امام صادق عليه السلام چنين آمده است: «مردم به سبب احسان و نيكي خود عمرشان بيشتر مي شود تا به سبب عمر - و روال - طبيعي؛ و به سبب گناهان بيشتر مي ميرند تا به سبب مرگ هاي طبيعي». [5] .

سلب نعمت، از ديگر آثار گناه است و نماز خوب، يكي از نعمت هاي الهي است. اگر ملتي به گناه و معصيت آلوده شد، خداوند نعمت هاي آنان را مي گيرد و نابودشان مي كند؛ مگر آن كه با توبه و استغفار در صدد رفع آن و جبران برآيند:

ان الله لا يغير ما بقوم حتي يغيروا ما بأنفسهم؛ [6] در حقيقت، خدا حال قومي را تغيير نمي دهد تا آنان حال خود را تغيير دهند.

امام صادق عليه السلام فرمود: «خداوند هر نعمتي را كه به بنده اي داد از او نگرفت، مگر به سبب گناهي كه سزاوار سلب آن نعمت شد.» [7] هم چنين فرموده اند: «همانا بنده گناه مي كند، به سبب آن روزي اش گرفته مي شود.» [8] امام رضا عليه السلام نيز در حديثي مي فرمايد: «هر گاه بندگان مرتكب گناهاني شوند كه قبلاً انجام نمي دادند، خداوند بلاهايي بر آنان فرود مي آورد كه



[ صفحه 48]



سابقه نداشته و نمي شناختند.» [9] و قرآن به صراحت فرموده است:

ظهر الفساد في البر و البحر بما كسبت أيدي الناس؛ [10] به سبب آن چه دست هاي مردم فراهم آورده، فساد در خشكي و دريا نمودار شده است.

گناهان، داراي اثر ويژه هستند كه برخي از آنها ذكر گرديد. در اين جا نيز نمونه اي ديگر از روايت پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم را بيان مي كنيم كه آثار خاص برخي از گناهان را تصريح نموده اند: «هر گاه پس از من زنا پديدار شود، مرگ ناگهاني فراوان مي گردد و هر گاه از پيمانه و ترازو كم شود، خداوند آنان را به قحطي و كمي - خواربار و وسايل زندگي - گرفتار كند و هر گاه از دادن زكات دريغ كنند، زمين بركت خود را از زراعت و ميوه ها و معادن آنها دريغ كند و هر گاه در احكام به ناحق حكم كنند، به ستم يكديگر دچار شوند و چون پيمان شكني كنند، خداوند دشمنانشان را بر آنان مسلط سازد و چون قطع رحم كنند، خداوند اموال را در دست اشرار قرار دهد و چون امر به معروف و نهي از منكر نكنند و پيروي از نيكان اهل بيت عليهم السلام ننمايند، خداوند اشرار آنان را بر ايشان مسلط گرداند. در اين هنگام، اگر نيكان آنها هم دعا كنند، مستجاب نشود». [11] .

به فرموده ي بزرگي: مسلم است كه گناهان توفيق را كم مي كند و باعث ظلمت و كدورت مي شود. اختصاص به لقمه ي حرام ندارد. بعضي افراد كه از لقمه ي حرام مي نالند، خودشان گناهاني مي كنند كه پدر لقمه ي حرام است. نماز مي خوانند، روزه مي گيرند، از لقمه حرام پرهيز مي كنند، بعضي اهل



[ صفحه 49]



نماز شب هم هستند، اما به راحتي آبروي افراد را مي برند، غيبت مي كنند و تهمت مي زنند و دروغ مي گويند... پس ساير گناهان هم اثرش كمتر از لقمه ي حرام نيست. [12] برخي نيز معتقدند حتي انجام مكروهات هم سلب توفيق مي كند. البته انسان با انجام مكروه، جهنمي نمي شود، اما به اندازه ي خود، موجب تاريكي و ظلمت است. مكروهات وقتي تكرار شود، ظلمتش بيشتر مي شود تا چه رسد به ارتكاب حرام! [13] حتي در روايت آمده است: «گاه مؤمن نيت گناه مي كند و از روزي محروم مي شود» [14] ، و اين نشان از محبت خداوند است كه دوست ندارد بنده ي مؤمنش به گناه آلوده شود و يا در آخرت عذابي بچشد.

خلاصه آن كه بر اثر تكرار گناهان و مكروهات است كه حال عبادت از انسان سلب مي شود. ممكن است سحرگاهي از ماه رمضان از خواب بيدار شود، مفاتيح الجنان را باز كند، سواد هم داشته باشد، رو به قبله هم باشد، اما حال نداشته باشد.

بنابراين، طبيعي است دلي كه آلوده به گناه است، نتواند با خداوند آن هم در حال نماز، ارتباط برقرار كند. اندك توجهي به معاني و مفاهيم نماز، مانند «اياك نعبد و اياك نستعين؛ [15] - بارالها - تنها تو را مي پرستيم و تنها از تو ياري مي جوييم»، مسير انسان را با گنه كاران جدا مي كند. گناه در واقع، رو در روي خدا ايستادن است. از همين جهت پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم فرمود: «كوچكي گناه را نبينيد، بلكه ببينيد به چه كسي گستاخي كرده ايد.» [16] گناه است كه بر اثر تكرار، آرام آرام انسان را - مانند دشمنان اهل بيت عليهم السلام كه به ظاهر نماز



[ صفحه 50]



مي خواندند و روزه مي گرفتند - در مسير كفر قرار مي دهد:

ثم كان عقبة الذين أسؤا السوأي أن كذبوا بآيت الله و كانوا بها يستهزءون؛ [17] آن گاه فرجام كساني كه بدي كردند - بسي - بدتر بود، - چرا - كه آيات خدا را تكذيب كردند و آنها را به ريشخند مي گرفتند.

اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود: «هر كه از هواي نفس خود پيروي كند، هلاك گردد» [18] و معناي هلاكت در مانند اين روايات، شايد فقط از دنيا رفتن و «مرگ بد» نباشد، بلكه از دست دادن دين باشد كه هر كه دين دار است زنده، و هر كه بي دين است مرده است؛ هر چند راه برود و بخورد و بياشامد. با اين وصف، آيا مي توان گفت: «تنها تو را مي پرستم و تنها از تو ياري مي جويم»؟

گفتند بد نيست بعد از جمكران، به خدمت آية الله العظمي بهاءالديني رحمه الله برسيم و عرض ارادتي كنيم.

وقتي وارد شدند و گفتند از جمكران مي آييم، آقا نگاهشان كرد و فرمود: «رفته ايد دويست تا دروغ گفته ايد و آمده ايد؟» و منظورش «اياك نعبد و اياك نستعين» بود كه در هر ركعت از نماز امام زمان (عجل الله تعالي فرجه الشريف) صد مرتبه تكرار مي شد.

بعد هم فرمود: «حالا برويد اقلاً دويست مرتبه استغفار كنيد از اين گفته تان». [19] .

البته چون نماز را معمولاً به خاطر اداي تكليف مي خوانيم، از گفتن چنين دروغي ناگزيريم! البته سرتاسر نماز ما معمولاً چنين است. از همين رو ذكر «أستغفر الله الذي لا اله الا هو الحي القيوم و أتوب اليه»، از جمله تعقيبات مشتركه نماز آورده شده است. [20] استغفار از اين نمازي كه خوانديم. به فرموده ي مرحوم ميرزاي قمي رحمه الله: «اگر خداوند به خاطر همين



[ صفحه 51]



نمازهاي ما، ما را عذاب نكند بايد خيلي ممنون باشيم.» [21] .



از هر چه نه از بهر تو كردم، توبه

زان غم كه نه از بهر تو خوردم، توبه



وان نيز كه بعد از اين براي تو كنم

گر بهتر از آن توان، از آن هم توبه [22] .



«رفقا، اگر امشب آمده ايد از گناهانتان در پيشگاه خداوند تبارك و تعالي توبه كنيد، ولي من خدا را شاهد مي گيرم كه آمده ام از اعمال و عبادت هايم توبه كنم. زيرا فكر مي كردم اين اعمالي كه انجام داده ام عبادت خداوند بوده است، اما حالا مي فهمم كه آنها توهين به ذات مقدس حق تعالي بود. لذا امشب مي خواهم از آنها توبه كنم.» اينها را شهيد آية الله مدني رحمه الله در شب بيست و يكم ماه مبارك رمضان در بالاي منبر فرموده بود. [23] .

فقط او نبود؛ هر خودساخته اي اين ها را مي گفت. مثل حضرت امام قدس سره كه فرموده بود: «آيا توبه ندارد كه در مقابل حق مي گويي قبل از ورود در نماز «وجهت وجهي للذي فطر السماوات و الارض حنيفاً مسلماً و ما أنا من المشركين، [24] ان صلاتي و نسكي و محياي و مماتي لله رب العالمين». [25] آيا وجهه ي قلب شما به فاطر سماوات و ارض است؟ آيا شما مسلميد و از شرك خالصيد؟ آيا نماز و عبادت و محيا و ممات شما براي خداست؟ آيا خجالت ندارد در نماز مي گويي الحمد لله رب العالمين؟ آيا شما جميع محامد را از آن حق مي دانيد يا اين كه براي بندگان، بلكه براي دشمنان او محمدت ثابت مي كنيد؟ آيا دروغ نيست قول تو كه مي گويي رب العالمين، با اين كه ربوبيت را در همين عالم براي غير ثابت مي كني؟ آيا توبه ندارد؟ خجلت ندارد اياك نعبد و اياك نستعين؟ آيا تو عبادت خدا مي كني يا عبادت بطن و فرج خود؟



[ صفحه 52]



آيا تو خدا خواهي يا حورالعين خواه؟ آيا تو استعانت از خدا فقط مي طلبي يا در كارها چيزي كه در نظر نيست خدا [است]؟» [26] .


پاورقي

[1] شوري / 30.

[2] طه / 124.

[3] «اللهم اغفرلي الذنوب التي تهتك العصم اللهم اغفرلي الذنوب التي تنزل النقم اللهم اغفرلي الذنوب التي تغير النعم اللهم اغفرلي الذنوب التي تحبس الدعا اللهم اغفرلي الذنوب التي تنزل البلا».

[4] «توقوا الذنوب فما من بلية و لا نقص رزق الا بذنب حتي الخدش و الكبوة و المصيبة»؛ بحارالانوار، ج 10، ص 94.

[5] «يعيش الناس باحسانهم أكثر مما يعيشون بأعمارهم و يموتون بذنوبهم أكثر مما يموتون بآجالهم»؛ همان، ج 5، ص 140.

[6] رعد / 11.

[7] «ما انعم الله علي عبد نعمة فسلبها اياه حتي يذنب ذنباً يستحق بذلك السلب»؛ الكافي، ج 2، ص 274.

[8] امام باقر عليه السلام: «ان العبد ليذنب الذنب فيزوي عنه الرزق»؛ الكافي، ج 2، ص 270.

[9] «كلما أحدث العباد من الذنوب ما لم يكونوا يعلمون أحدث الله لهم من البلاء ما لم يكونوا يعرفون»؛ همان، ج 2، ص 275.

[10] روم / 41.

[11] «اذا ظهر الزنا من بعدي كثر موت الفجائة و اذا ظفف المكيال و الميزان أخذهم الله بالسنين و النقص و اذا منعوا الزكاة منعت الارض بركاتها من الزرع و الثمار و المعادن كلها و اذا جاروا في الاحكام تعاونوا علي الظلم و العدوان و اذا نقضوا العهد سلط الله عليهم عدوهم و اذا قطعوا الارحام جعلت الاموال في أيدي الاشرار و اذا لم يأمروا بالمعروف و لم ينهوا عن المنكر و لم يتبعوا الاخيار من أهل بيتي سلط الله عليهم شرارهم فيدعوا خيارهم فلا يستجاب لهم»؛ الكافي، ج 2، ص 374.

[12] حجت الاسلام فاطمي نيا؛ نكته ها از گفته ها، ج 2، ص 80.

[13] ر. ك: همان، ص 100.

[14] امام صادق عليه السلام: «ان المؤمن لينوي الذنب فيحرم رزقه»؛ بحارالانوار، ج 68، ص 274.

[15] حمد / 5.

[16] «لا تنظروا الي صغر الذنب و لكن انظروا الي من اجترأتم»؛ بحارالانوار، ج 4، ص 170.

[17] روم / 10.

[18] «من أطاع هواه هلك»؛ غررالحكم، ص 306.

[19] به نقل از استاد دكتر مرتضي آقاتهراني.

[20] ر. ك: مفاتيح الجنان، تعقيبات مشتركه.

[21] دل باخته، ص 50.

[22] خواجه نصيرالدين طوسي رحمه الله؛ به نقل از: نشان از بي نشان ها، ص 440.

[23] ديدار با ابرار شهيد مدني جلوه ي اخلاص، ص 38؛ به نقل از نماز عارفان و فرزانگان، ص 303.

[24] انعام / 79: «رو به سوي كسي كردم كه آسمان و زمين را آفريد، در حالي كه ميانه رو و مسلمان هستم و از مشركان نيستم.».

[25] انعام / 162: «همانا نماز و عبادات من و زندگي و مرگ من براي خدا، پروردگار جهانيان است».

[26] شرح چهل حديث، ص 74 و 75.


بازگشت