4- بعد به حسب امكان و عنايت خداوند - جل جلاله - اگر خواستي، مي تواني بعد از انجام تعقيبات نماز عشا سجده ي شكر را به جا آوري، و يا بعد از نماز وتيره و نافله ي نماز عشا. به هر حال در سجده بگو:

«أللهم، أنت أنت، انقطع الرجآء الا منك منك منك، يا أحد من لا أحد له، يا أحد من لا أحد



[ صفحه 463]



[له] يا أحد من لا أحد له غيرك، [1] يا من لا يزيده كثرة الدعآء [يا: العطآء] الا كرماً و جوداً، يا من لا يزيده كثرة الدعآء الا كرماً و جوداً، [يا من لا يزيده كثرة الدعآء الا كرماً و جوداً] صل علي محمد و أهل بيته، صل علي محمد و أهل بيته، [صل علي محمد و أهل بيته].

- خداوندا، تنها تو و تنها تو [اميد مني]، اميدم جز از تو، جز از تو، جز از تو بريده شده، اي بي همتا، اي بي همتايي كه همتايي براي تو نيست، اي بي همتايي كه همتايي براي تو نيست، اي بي همتايي كه همتايي غير از تو براي تو نيست؟ اي خدايي كه بسياري دعا جز بر بزرگوار و جود [يا: عطاي] تو نمي افزايد، اي كسي كه زيادي درخواست دعا جز به بزرگواري و بخشش تو نمي افزايد [اي كسي كه بسيار دعا كردن جز به كرم و بخشش تو نمي افزايد]، بر محمد و اهل بيت او درود فرست، بر محمد و اهل بيت او درود فرست، [بر محمد و اهل بيت او درود فرست].

سپس حاجت خويش را بخواه، بعد طرف راست صورت خود را بر زمين نهاده و مانند گفتار گذشته را بگو، بعد طرف چپ را بر زمين نهاده و مانند آن را بگو، سپس پيشاني را بر زمين گذارده و سجده به جا آور و مانند آن را بگو.

5- از دعاهاي بعد از نماز عشا براي درخواست وسعت روزي، دعايي است كه عبيد بن زرارة نقل مي كند و مي گويد: در محضر امام صادق عليه السلام بودم كه مردي از شيعيان و پيروانش از ناداري و تنگي روزي و اينكه در طلب روزي، شهرها را مي گردد ولي جز بر فقر او افزوده نمي گردد، شكايت و گله نمود. حضرت به او فرمود، هنگامي كه نماز عشا را به جا آوردي، به آرامي و تأني بگو:

«أللهم، انه ليس لي علم بموضع رزقي، و انما أطلبه بخطرات [تخطر] علي قلبي، فأجول في طلبه البلدان، فانا فيما أنا طالب [يا: أطلب] كالحيران، لا أدري أفي سهل هو أم في جبل، أم في أرض أم في سمآء، أم في بر أم في بحر، و علي يدي من، و من قبل من، و قد علمت أن علمه [2] عندك، و أسبابه بيدك، و أنت الذي تقسمه بلطفك، و تسببه برحمتك. أللهم، فصل علي محمد و آله، و اجعل يا رب رزقك لي واسعاً، و مطلبه سهلاً، و مأخذه قريباً، و لا تعنني بطلب



[ صفحه 464]



ما لم تقدر لي فيه رزقاً، فانك غني عن عذابي، و أنا فقير الي رحمتك، فصل علي محمد و آله، و جد علي عبدك بفضلك، انك ذو فضل عظيم.»

- خداوندا، براستي كه من به محل روزي ام آگاهي ندارم، و تنها به واسطه ي افكاري كه بر دلم [خطور مي كنند] آن را جستجو مي نمايم، و در طلب آن در شهرها و آباديها مي گردم، پس من در طلب آن همانند سرگشته و حيران هستم. نمي دانم آيا آن در دشت است يا در كوه، در زمين است يا در آسمان، در خشكي است يا در دريا، و بر دستان چه كسي است و در نزد كيست؟ ولي بي گمان مي دانم كه علم آن در نزد توست، و اسبابش به دست توست، و تويي كه به لطف خويش آن را تقسيم مي فرمايي، و به رحمت خود جفت و جور مي نمايي. خداوندا، پس بر محمد و آل او درود فرست، اي پروردگار من، روزي ات را بر من گسترده و جستجوي آن را آسان، و جايگاه گرفتنش را نزديك گردان، و مرا در طلب آنچه كه براي من روزي مقدر نفرموده اي به رنج و مشقت نينداز، زيرا تو از عذاب كردن من بي نيازي، و من به رحمتت نيازمندم، پس بر محمد و آل او درود فرست، و به فضل خويش بر بنده ات بخشش فرما، كه تو صاحب فضل بزرگ مي باشي.

عبيد بن زرارة مي گويد: اندك زماني بر آن مرد نگذشت كه فقر و ناداري اش برطرف شد، و توانگر گرديد و حالش نيكو شد.

6- از جمله اموري كه براساس روايات، بعد از نماز عشا براي ايمني گفته مي شود، اين است كه در روايت آمده است: حضرت امام جواد عليه السلام فرمود: «هر كس بعد [يا: قبل] از نماز عشا هفت بار سوره ي «انا أنزلناه في ليلة القدر» را بخواند، تا صبح در ضمانت خداوند متعال خواهد بود.»

7- از امور مهم در آخر تعقيب نماز عشا، خواندن دعاي ابن خانبه است، كه ما آن را بعد از تعقيب نماز ظهر براي جبران و اصلاح غفلتها و گناهان قلبي واقع در نماز، يادآور شديم.



[ صفحه 465]