امام صادق عليه السلام به نقل از پدر بزرگوارش عليهماالسلام از رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: «در ساعت غفلت نماز بخوانيد، اگر چه دو ركعت باشد، زيرا اين دو ركعت انسان را در دار كرامت الهي وارد مي كنند.»

همچنين امام صادق عليه السلام به روايت از پدر بزرگوارش عليهماالسلام از رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: «در ساعت غفلت نماز نافله بخوانيد، هر چند دو ركعت مختصر باشد، زيرا اين دو ركعت انسان را در دار كرامت الهي وارد مي كنند.» عرض شد:اي رسول خدا، ساعت غفلت كي است؟ فرمود: «بين مغرب و عشاء.»

اينك نمازهايي را كه بين نماز مغرب و عشا خوانده مي شود، براساس روايات برگزيده و ذكر مي كنيم:

1- امام صادق عليه السلام فرمود: «هر كس بين نماز مغرب و عشا دو ركعت نماز بخواند، به اين صورت كه در ركعت اول سوره ي حمد و فرمايش خداوند متعال را بخواند كه مي فرمايد:

(و ذاالنون اذ ذهب مغاضباً، فظن أن لن نقدر عليه، فنادي في الظلمات: أن لا اله الا أنت، سبحانك، اني كنت من الظالمين، فاستجبناله، و نجيناه من الغم، و كذلك ننجي المؤمنين.) [1] .

- و ذوالنون [يعني حضرت يونس عليه السلام] را [به ياد آور] آن هنگام كه خشمگين [از عمل



[ صفحه 444]



قوم خويش] رهسپار شد، و گمان نمود كه ما نمي توانيم بر او تنگ بگيريم، لذا در ميان تاريكيها ندا داد: معبودي جز تو نيست، پاك و منزهي، براستي كه من از ستمكاران بودم، پس دعاي او را اجابت نموده، و از غم و اندوه نجات بخشيديم، و اين چنين مؤمنان را رهايي مي بخشيم.

و در ركعت دوم، سوره ي حمد و فرمايش خداوند متعال را بخواند كه مي فرمايد:

(و عنده مفاتح الغيب لا يعلمها الا هو، و يعلم ما في البر و البحر و ما تسقط من ورقة الا يعلمها، و لا حبة في ظلمات الأرض و لا رطب و لا يا بس الا في كتاب مبين.) [2] .

- و كليدهاي غيب در نزد اوست و جز او از آن آگاه نيست، و هر چه در خشكي و درياست مي داند، و [حتي] هيچ برگي [از درختي] نمي افتد مگر اينكه به آن آگاه است، و هيچ دانه اي در تاريكيهاي زمين و هيچ تر و يا خشكي نيست مگر اينكه در كتاب مبين [علم الهي] وجود دارد.

و وقتي از قرائت آن فراغت پيدا كرد، دستها را براي قنوت بالا برده و بگويد:

«أللهم اني أسألك بمفاتح الغيب التي لا يعلمها الا أنت، أن تصلي علي محمد و آله [يا: آل محمد]، و أن تفعل بي كذا و كذا»

- خداوندا، به حق كليدهاي غيب كه جز تو آن را نمي داند، از تو خواهانم كه بر محمد و آل محمد درود فرستي، و فلان حاجت مرا برآورده كني.

و بعد بگويد:

«أللهم، أنت ولي نعمتي، و القادر علي طلبتي، تعلم حاجتي، فأسألك بحق محمد و آل محمد - عليه و عليهم السلام - لما قضيتها لي.»

- خدايا، تويي سرپرست نعمت من، و توانا بر [برآوردن] خواسته ام، حاجتم را مي داني، پس به حق محمد و آل محمد - كه سلام بر او و ايشان باد - از تو خواهانم كه آنها را براي من برآورده سازي.

و سپس حاجت خويش را از خداوند- جل جلاله - بخواهد، خداوند هر چه را كه خواسته به او عطا مي فرمايد، زيرا پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: «دو ركعت غفيله را ترك



[ صفحه 445]



نكنيد، و آن دو مابين نماز مغرب و عشا خوانده مي شوند.»

2- امام صادق به نقل از پدر بزرگوارش از جد بزرگوارش از پدر بزرگوارش فرمود: اميرالمؤمنين عليهم السلام فرمود: «هنگام وفات رسول خدا صلي الله عليه و آله به او عرض كرديم: اي رسول خدا، سفارشي به ما بفرما. فرمود: شما را سفارش مي كنم به خواندن دو ركعت نماز بين مغرب و عشا، به اين صورت كه در ركعت اول سوره ي حمد و ده بار سوره ي «اذا زلزلت الأرض زلزالها»، و در ركعت دوم سوره ي حمد و پانزده بار سوره «قل هو الله أحد» را قرائت كنيد، زيرا هر كس اين را در هر ماه انجام دهد، از تقوي پيشگان خواهد بود، و اگر در هر سال انجام دهد از نيكوكاران خواهد بود، و اگر در هر جمعه و هفته اي يك بار انجام دهد از نمازگزاران خواهد بود، و اگر در هر شب انجام دهد، در بهشت جاي مرا تنگ خواهد نمود [3] ، و ثواب آن را جز خداوند پروردگار عالميان، نمي تواند به شماره در آورد.»

3- روايت شده كه بعضي از موالي و ما و ائمه عليهم السلام درباره ي گفتار خداوند متعال كه مي فرمايد:

(ان ناشئة الليل هي أشد وطأً و أقوم قيلاً.) [4] .

- و به راستي كه پديده [و نماز] شب از لحاظ موافقت [زبان با دل] سخت تر، و از لحاظ گفتار استوارتر است.

فرمود: «مقصود از آيه ي شريفه همان دو ركعت نماز بعد از نماز مغرب است، كه در ركعت اول سوره ي «فاتحة الكتاب» و ده آيه از اول سوره ي بقره و آيه ي سخره [5] و آيه ي (الهكم اله واحد) تا آخر يعني تا: (لقوم يعقلون) [6] و پانزده بار سوره ي «قل هو الله أحد»؛ و در ركعت دوم سوره ي «فاتحة الكتاب» و آية الكرسي [7] و آخر سوره ي بقره از (لله ما في



[ صفحه 446]



السموات) تا آخر سوره [8] ، و پانزده بار سوره ي «قل هو الله أحد» را مي خواني. و بعد از به پايان بردن نماز، هر دعايي كه خواستي مي كني.»

آنگاه فرمود: «هر كس اين نماز را به جا آورد و بر آن مواظبت نمايد، خداوند در برابر هر نماز براي او ششصد هزار حج مي نويسد.»

اين نماز به طريق ديگر نيز روايت شده كه مطلبي افزون بر روايت گذشته دارد. به اين صورت كه در آن آمده است: بعد از سلام نماز بگو:

«أللهم، مقلب القلوب و الأبصار، ثبت قلبي علي دينك و دين نبيك [و وليك]، و لا تزغ قلبي بعد اذ هديتني، وهب لي من لدنك رحمة، انك أنت الوهاب، و أجرني من النار برحمتك. أللهم امدد [لي] في عمري، و انشر علي رحمتك، و أنزل علي من بركاتك، و ان كنت عندك في أم الكتاب شقياً، فاجعلني سعيداً؛ فانك تمحو ما تشآء و تثبت، و عندك ام الكتاب.»

- خداوندا، اي گرداننده و زيرو رو كننده ي دلها و ديدگان، قلبم را بر دينت و دين پيامبرت [و ولي] ات استوار گردان، و دلم را بعد از آنكه هدايت فرمودي، منحرف مفرما، و رحمتي از جانب خويش به من ارزاني دار، براستي كه تو بسيار بخشنده اي، و به رحمت خويش از آتش جهنم در پناه خود درآور. خداوندا، عمر مرا طولاني گردان، و رحمتت را بر من بگستران، و بركاتت را بر من فرود آور، و اگر در نزد تو در ام الكتاب [علم تو] بدبخت هستم، پس مرا سعادتمند قرار ده، كه تو هر چه را بخواهي محو و يا ثابت مي گرداني، و ام الكتاب تنها در نزد توست.

سپس هر كدام از اذكار زير را ده بار بگو:

1- «أستجير بالله من النار.»: (به خدا پناه مي برم از آتش جهنم.)

2- «أسأل الله الجنة»: (از خدا بهشت را خواهانم.)

3- «أسأل الله الحور العين.»: (از خدا حورالعين و زنان سياه و درشت چشم بهشتي را خواهانم.)

4- امام صادق عليه السلام فرمود: «هر كس بعد از نماز مغرب چهار ركعت نماز بخواند، و در هر ركعت از آن پانزده بار «قل هو الله أحد» قرائت كند، وقتي نماز را تمام كند، بين او



[ صفحه 447]



و خداوند متعال گناهي نمي ماند كه خدا آن را نبخشيده باشد.»

5- امام رضا عليه السلام فرمود: «هر كس نماز مغرب را بخواند و بعد از آن چهار ركعت نماز بخواند، و سخن نگويد تا اينكه ده ركعت ديگر نماز بخواند، به اين صورت كه در هر ركعت سوره ي «فاتحة الكتاب» و «قل هو الله أحد» را قرائت كند، براي او برابر با [يا: به منزله ي] آزاد كردن ده برده خواهد بود.»

6- امام صادق عليه السلام به نقل از رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: «نماز نافله بخوانيد، اگر چه دو ركعت مختصر باشد، زيرا آن دو ركعت انسان را در دار كرامت الهي وارد مي كنند. عرض شد: اي رسول خدا، مقصود از اين دو ركعت مختصر چيست؟ فرمود: دو ركعتي كه در آن تنها حمد را قرائت كني. عرض شد: اي رسول خدا، كي بخوانم؟ فرمود: بين نماز مغرب و عشا.»

ما به خاطر ترس از تنگي وقت و عدم درك اول وقت نماز عشا تنها به برخي از نمازها و دعاهاي بين نماز مغرب و عشا كه روايت شد، بسنده نموديم، البته آنچه ذكر كرديم براي كسي كه آنها را با رعايت ادب و اخلاص در عبادات انجام دهد، كفايت مي كند.