استغفار
1- از جمله تعقيبات و دعاهاي مخصوص نماز واجب عصر، هفتاد بار از خداوند - جل جلاله - طلب آمرزش نمودن است. و بايد در حال استغفار، حالت
[ صفحه 350]
ظاهري و صورت و قلب و باطن بنده بسان گناهكاراني باشد كه از محضر خداوند بزرگي كه به تمام اسرار آگاه است، طلب آمرزش و مغفرت مي كنند، زيرا اگر در حالي كه قلبش به غفلت، و عقلش به نسيان و فراموشي مبتلاست، و يا با حالت كسالت و سستي از خداوند - جل جلاله - طلب آمرزش نمايد، اين گونه استغفار خود از جمله گناهان است، و چنين استغفار كننده اي همانند كسي خواهد بود كه خدا را استهزاء مي كند و ايمن نخواهد بود كه زود به عقوبت گرفتار گردد؛ زيرا در روايت آمده: روزي مولايمان اميرالمؤمنين علي بن ابي طالب عليه السلام در ميان گروهي از مهاجرين و انصار نشسته بود. مردي از آن ميان گفت:
«أستغفر الله»
- از خدا طلب آمرزش مي كنم.
حضرت علي عليه السلام با حالت خشمگين به او روي نموده و فرمود: واي بر تو، آيا مي داني معناي استغفار چيست؟ استغفار اسمي است كه بر شش معني واقع مي شود:
نخست: پشيماني از گذشته.
دوم: عزم و تصميم جدي بر بازگشت نكردن به گناه گذشته.
سوم، به هر واجبي كه ضايع نموده و به جا نياورده اي توجه نموده و آن را انجام دهي.
چهارم، هر چه ميان تو و مردم است به مردم برگرداني، تا اينكه خداوند را با حالتي كه از گناهان پاكيزه هستي و پيامد هيچ گناهي بر تو نيست، ملاقات نمايي.
پنجم: به گوشتي كه به واسطه ي حرام خواري بر بدنت روييده توجه نموده و آن را با غم و اندوه از بين ببري [يا: بگذاري] تا اينكه گوشت ديگر به جاي آن برويد.
ششم: تلخي طاعت را به جسم خود بچشاني، چنانكه شيريني معصيت را به آن چشانده اي، آنگاه در اين هنگام بگويي: «أستغفر الله».
از جمله رواياتي كه پيرامون هفتاد مرتبه استغفار گفتن بعد از نماز عصر نقل شده، اين است كه امام صادق عليه السلام فرمود: «هر كس در تعقيب نماز عصر هفتاد بار از
[ صفحه 351]
خداوند طلب آمرزش نمايد، خداوند گناهان پنجاه [يا: پنج] سال او را مي آمرزد، و اگر اين اندازه گناه نداشت، گناهان پدر و مادرش را مي آمرزد، و اگر آنها نداشتند بستگان او را مي آمرزد، و اگر آنها نيز نداشتند همسايگانش را مي آمرزد.»
و در روايت ديگر آمده است كه امام صادق عليه السلام فرمود: «هر كس بعد از نماز عصر هفتاد بار از خداوند متعال طلب آمرزش نمايد، خداوند هفتصد گناه او را مي آمرزد. سپس فرمود: و كداميك از شما در شبانه روز هفتصد گناه مرتكب مي شويد؟!»
همچنين در روايت ديگر آمده كه امام صادق عليه السلام فرمود: «هر كس بعد از نماز عصر هفتاد بار از خداوند آمرزش خواهي نمايد، خداوند هفتصد گناه او را مي آمرزد.»