در خطبه ي كتاب گذشت كه ستايش و تمجيد از وظايف كساني است كه ميان خود و خداوند - جل جلاله - از تمام خيانتها و گناهان رسته باشند، اما كسي كه امر واجب مهمي كه وقتش تنگ شده بر گردن اوست، بايد ابتدا چيزي را كه مهم تر است انجام دهد و بعد چيز مهم تر در مرحله ي بعد و.. و مهم ترين واجب بر او پيش از وارد شدن در نماز و ستايش و تمجيد پروردگار، توبه نمودن و به جا آوردن واجبات عيني متعين بر اوست، خواه واجبات قلبي باشند و يا بدني و يا مالي و يا مربوط به اعمال ديگر. از جمله آدابي كه انسان بايد هنگام ستايش و ثناي الهي رعايت كند، آن است كه:

1- لذت و تعلق خاطرش به ستايش و تمجيد و ثنا و سپاسگزاري از خداوند - جل و جلاله - نزد او لذت بخش تر و محبوب تر از ستودن و مدح و ثناي تمام



[ صفحه 197]



بندگاني باشد كه در نزد او عزيزتر هستند و بلكه از مدح و ستايش تمام اهل دنيا از او در تمام امور باشد. و اين ترجيح در دوستي مدح و ستايش خداوند - جل جلاله - و شكر و سپاسگزاري از او بايد به اندازه ي تفاوتي باشد كه او - جل جلاله - در جلال و عظمت و حق انعام و بخشش با بندگانش دارد.

2- اگر بنده از به جا آوردن حق اين مقام عاجز و ناتوان باشد، حداقل بايد دوستي مدح و ستايش و شكر و سپاسگزاري از خداوند - جل جلاله - در دلش، از مدح و ثناي اهل انعام از خلايق، يا شكر و سپاس از فرمانروايان مسلمان ترجيح داشته باشد.

3- اگر حال بنده از اين مقام نيز ناقص باشد، و در مدح و ثناي خداوند - جل جلاله - و شكر و سپاسگزاري او سبحانه، از بردگان و بندگانش پست تر باشد، مسلماً ستايش و تمجيد خدا را بسيار كوچك و سبك شمرده، و مستحق اموري خواهد بود كه وعده ي عذاب و تهديد الهي متضمن آن است.