در اينجا، ذكر امور مربوط به اصلاح حال خود و وصيت درباره ي وارثان و افراد تحت تكفل به پايان مي رسد، باقي مي ماند امور مهمي كه بنده هنگام مرگ و بعد از فوت بدان نياز پيدا مي كند. از آن جمله عهد و پيماني است كه ميت بدان نيازمند است، و ما ابتدا آن را ذكر مي كنيم، زيرا عمل به آن نياز به صرف وقت دارد كه شهود را گرد آورد تا براي او شهادت دهند.

در روايتي از امام صادق عليه السلام از پدران بزرگوارش آمده كه رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: «نيكو وصيت نكردن در هنگام مرگ، نقص در عقل، و كاستي در جوانمردي انسان محسوب مي شود.»

عرض كردند: اي رسول خدا صلي الله عليه و آله، وصيت كردن چگونه است؟ فرمود: «هنگامي كه مرگ انسان فرامي رسد و مردم به گرد او جمع مي شوند، بگويد:

«اللهم، فاطر السماوات و الأرض، عالم الغيب و الشهادة، الرحمن الرحيم، اني أعهد اليك في دار الدنيا أني أشهد أن لا اله الا أنت وحدك لا شريك لك، و أن محمداً صلي الله عليه و آله عبدك و رسولك، و أن الساعة آتية لا ريب فيها، و أنك تبعث من في القبور، و أن الحساب حق، و أن الجنة حق، و ما وعد الله فيها من النعيم من المأكول و المشرب [يا: من المآكل و المشارب] و النكاح حق، و أن النار حق، و أن الايمان حق، و أن الدين كما وصفت، و أن الاسلام كما شرعت، و أن القول كما قلت، و أن القرآن كما أنزلت، و أنك أنت الله الحق المبين.



[ صفحه 134]



و اني أعهد اليك في دار الدنيا، أني رضيت بك رباً، و بالاسلام ديناً، و بمحمد صلي الله عليه و آله و سلم، نبياً، و بعلي [و أحد عشر من أولاده و ذريته] اماماً، و بالقرآن كتاباً [و بالكعبة قبلةً] و أن أهل بيت نبيك - عليه و عليهم السلام - أئمتي.

أللهم، أنت ثقتي عند شدتي، و رجآئي عند كربتي، و عدتي في الأمور التي تنزل بي، و أنت وليي في نعمتي، و الهي و اله آبائي. صل علي محمد و آله، و لا تكلني الي نفسي طرفة عين أبداً، و آنس في قبري وحشتي، و اجعل لي عندك عهداً يوم ألقاك منشوراً.»

- خداوندا، اي پديد آورنده ي آسمانها و زمين، اي آگاه به نهان و آشكار، اي خداوند رحمت گستر و مهربان در دار دنيا براستي با تو عهد مي بندم و گواهي مي دهم كه معبودي جز تو نيست، و يگانه اي و شريكي براي تو نيست، و حضرت محمد صلي الله عليه و آله بنده و فرستاده ي توست، و قيامت خواهد آمد و شكي در آن نيست، و تو تمام اهل قبور را برمي انگيزاني، و حساب كشي و بهشت و تمام نعمتهايي كه خداوند در آن وعده داده از جمله خوراكي و پوشاك [يا: خوردني ها و پوشيدني ها] و ازدواج، و آتش جهنم حق است، و بي گمان دين به همان صورتي است كه توصيف فرموده اي، و اسلام به همان صورتي است كه تشريع نموده اي، و گفتار همان است كه فرموده اي، و قرآن همان گونه است كه فرو فرستاده اي، و تو خداوند حق آشكار هستي.

نيز من با تو در دار دنيا عهد و پيمان مي بندم كه به پروردگاري تو و به حق بودن دين اسلام، و به پيامبري حضرت محمد صلي الله عليه و آله و به امامت حضرت علي [و يازده فرزند او]، و به كتاب آسماني بودن قرآن، [و قبله بودن كعبه]، و به امامت اهل بيت پيامبرت (عليه و عليهم السلام) راضي و خشنودم.

خدايا، تويي تنها مورد اعتماد من در سختي، و اميدم در هنگام ناراحتي، و توشه و ذخيره ام در امور و مشكلاتي كه بر من فرود مي آيد. و تويي سرپرست من در نعمتم، و معبود من و پدرانم. بر محمد و آل او درود بفرست، و هيچگاه مرا به اندازه ي چشم برهم زدني به خود وامگذار، و در قبرم انيس و مونس تنهايي من باش، و روزي كه با تو ملاقات مي نمايم، در نزد خود عهد و پيماني گشوده براي من مقرر بفرما.

آنگاه پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: اين همان عهد و پيمان ميت است كه هنگام وصيت كردن به امور مورد نيازش مي گويد. و وصيت كردن بر هر مسلمان لازم است.»



[ صفحه 135]



سپس امام صادق عليه السلام فرمود: «تصديق اين مطلب، فرمايش خداوند - تبارك و تعالي - در سوره ي مريم است آنجا كه مي فرمايد:

(لا يملكون الشفاعة، الا من اتخذ عند الرحمن عهداً.) [1] .

- آنان نمي توانند شفاعت نمايند، مگر كسي كه عهد و پيماني از نزد خداوند رحمت گستر گرفته باشد.

و اين همان عهد و پيمان است.»

بعد امام صادق عليه السلام فرمود: نيز پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله به علي عليه السلام فرمود: «آن را به اهل بيت و شيعيانت بياموز.» آنگاه رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: «آن را جبرئيل عليه السلام به من تعليم نمود.»