سيد بن طاووس از ديدگاه عالمان رباني معاصر


13- جمال سالكان، نخبه ي علماء رباني، مربي نفوس مستعده، مولانا حسينقلي همداني - قدس الله روحه الزكية - پيوسته مي فرمود:

«ما جآء مثله في علم المراقبة في الأمة من طبقة الرعية.» [1] .

- در ميان امت محمدي صلي الله عليه و آله و از ره پويان معصومين عليهم السلام كسي چونان سيد جليل ابن طاووس - قدس الله سره العزيز - در علم مراقبه نيامده است.

14- ديگر اينكه: تبعيت آن بزرگوار از شيوه ي تربيتي سيد قدس سره چنان نمايان بود كه شاگردش «صدره» در كتاب «تكلمه» مي نگارد:

«و كان علي منهاج السيد جمال الدين بن طاووس في القول و العمل.» [2] .

- وي در گفتار و كردار شيوه ي سيد جمال الدين بن طاووس را داشت.

15- آيت حق، عالم رباني، عارف نامي، حاج ميرزا جواد آقا ملكي تبريزي در جاي جاي تأليفاتش از او به «سيد اجل»، «سيد سند»، «سيدنا و مولانا» و «سيدنا الأوحد» و «قدوتنا و مولانا، اسوه و معلم و مقتداي اهل مراقبه» ياد نموده [3] و به خصوص در خاتمه ي كتاب شريف «المراقبات» مي فرمايد:

«سرور ما، مقتداي اهل علم و عمل، طاووس اهل مراقبه و معلم آنان و مروج اين علم - قدس الله سره - در كتاب شريف «اقبال» اصول مراقبه اعمال سال را بر بهترين شيوه ي ممكن نگاشته، به گونه اي كه در اين معني نظيري براي آن يافت نمي شود. به خصوص از دعا و مناجاتي كه در خاتمه ي آن انشاء فرموده معلوم مي شود كه وي - كه سلام خدا و سلام اجداد بزرگوارش بر او باد - در نگارش اين كتاب نيز مراقبه ي خداوند - جل جلاله - را كاملاً به عمل آورده و مي نگارد:



[ صفحه 27]



«قد امتثلت مرسومك اللهم، فيما اعتمدت عليه، مجتهداً بك في الاخلاص فيما هديتني اليه.» [4] .

- بار خدايا، در نگارش نوشتاري كه به تو منتسب است، امر تو را در آنچه در نظرم بود و بدان اعتماد داشتم، با كوشش در اخلاص ورزي در آنچه كه خود مرا بدان راهنمايي كردي، امتثال نمودم.

16- آيت حق، عالم رباني، عارف نامي، نادره ي روزگار، مربي نفوس مستعده، حضرت سيد علي آقاي قاضي - رضوان الله تعالي عليه - درباره ي آن بزرگوار و سيد بحرالعلوم و ابن فهد حلي صاحب كتاب عدة الداعي - رضوان الله عليهم اجمعين - فرموده است: «سه شخصيت بزرگوار نامبرده از ميان متأخرين، تمكن در توحيد داشته اند.» [5] .

و اين مقامي بس عظيم است كه افراد نادري از امت محمدي صلي الله عليه و آله، بدان دست يافته اند. (و في ذلك فليتنافس المتنافسون) [6] .

17- مجدد قرن، فريادگر اسلام ناب محمدي صلي الله عليه و آله، حضرت امام خميني قدس سره درباره ي وي مي نگارد: «از علماي بزرگ معرفت و اخلاق، آنها را كه پيش همه ي علما مسلمند، پيروي كن. مثل جناب عارف بالله و مجاهد في سبيل الله، مولانا سيد بن



[ صفحه 28]



طاووس - رضي الله عنه -» [7] .

18- كشاف معارف ناب قرآن كريم و سنت شريف، مفسر بزرگ، صاحب تفسير وزين «الميزان»، علامه سيد محمد حسين طباطبائي - قدس سره - «به دو نفر از علماي اسلام بسيار ارج مي نهادند و مقام و منزلت آنان را به عظمت ياد مي كردند:

اول: سيد اجل علي بن طاووس - اعلي الله تعالي مقامه الشريف - و به كتاب «اقبال» او اهميت مي دادند، و او را «سيد اهل المراقبه» مي خواندند.

دوم: سيد مهدي بحرالعلوم - اعلي الله تعالي مقامه - و از كيفيت زندگي و سلوك علمي و عملي و مراقبات او بسيار تحسين مي نمودند.

و تشرف او و سيد بن طاووس را به خدمت حضرت امام زمان - ارواحنا فداه - كراراً و مراراً نقل مي نمودند، و نسبت به نداشتن هواي نفس، و مجاهدات آنان در راه وصول به مقصود، و كيفيت زندگي و سعي و اهتمام در تحصيل مرضات خداي تعالي، معجب بوده و با ديده ي ابهت و تجليل و تكريم مي نگريستند.» [8] .

19- نيز نقل شده كه حضرت آيت الله علامه طباطبائي مي فرمود: برادر من (حاج سيد محمد حسن الهي طباطبائي) شاگردي در تبريز داشت كه به او درس فلسفه مي گفت، و توسط آن شاگرد با بسياري از ارواح ارتباط برقرار مي كرد و بعضي از سؤالات مشكله ي «حكمت» را از مؤلفين آنها مي پرسيد.

آن مرحوم مي فرمود: ما روح بسياري از علما را حاضر كرديم و سئوالاتي نموديم،، مگر روح دو نفر را كه نتوانستيم احضار كنيم: يكي روح مرحوم سيد بن طاووس، و ديگري روح مرحوم سيد مهدي بحرالعلوم - رضوان الله عليهما - اين دو نفر گفته بودند: «ما وقف خدمت حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام هستيم و ابداً مجالي براي پايين آمدن نداريم.» [9] .



[ صفحه 29]



20- در پايان به عنوان (ختامه مسك) [10] تبرك مي جوييم به كلام سلمان زمان، اوحدي دوران، فقيه اهل بيت عصمت و طهارت، تنديس تقوي، زهد و ورع، عارف كامل، أستاذنا الاجل، حضرت آيت الله العظمي حاج شيخ محمدتقي بهجت - أفاض الله علينا مما يفيض عليه من نثاراته - كه مي فرمود: «مطالعه همه ي كتابهاي سيد قدس سره براي اهل علم لازم است.»

همچنين مي فرمود: «اگر كسي اقبال سيد بن طاووس قدس سره را نداشت، اساتيد ما او را رفيق خود نمي شمردند. هر مقدار از اقبال را كه مطالعه كردني است مطالعه، و هر مقدار را كه عمل كردني است، به هر اندازه حال داريد عمل كنيد.»

و به خصوص هنگام درخواست دستورالعمل از محضرش در ماههاي مبارك رجب و شعبان و رمضان، مي فرمايد: «مطالعه و عمل به اقبال سيد قدس سره كافي است.»


پاورقي

[1] المراقبات، ص 124.

[2] مقدمه «المراقبات»، به نقل از اعلام الشيعة ج 1، جزء ثاني، ص 674.

[3] موارد فوق با جستجو و تفحص در سه كتاب «لقاء الله»، «المراقبات» و «اسرار الصلاة» نگارش آقاي ملكي تبريزي به دست آمده است.

[4] المراقبات، ص 288.

[5] اين فرمايش آقاي قاضي قدس سره را مترجم به نقل از استادي برجسته و آيتي عظيم كه از شاگردان گمنام علامه طباطبائي و حق حيات معنوي بر مترجم دارد، آورده است، ولي به جهت عدم رضايت ايشان از ذكر نام گرامي اش معذورم. ايشان اين سخن را با واسطه علامه طباطبائي، از آقاي قاضي - قدس سرهما - نقل مي فرمود. و اين نقل به جهت اتقان عبارت و تناسب آن با مقام سه بزرگوار نامبرده و نقل از آقاي قاضي قدس سره، از نقل ذيل دقيقتر مي نمايد. استاد بزرگوار، آيت الله حسن حسن زاده ي آملي در كتاب «در آسمان معرفت»، ص 321 در اين باره چنين نگاشته است: مرحوم استاد ما علامه حاج سيد محمد حسين طباطبائي، مرحوم سيد بحرالعلوم، و ابن فهد صاحب عدة الداعي، و سيد بن طاووس صاحب اقبال را از كمل مي دانست و مي فرمود: اينها كامل بوده اند.

[6] مطففين، 26.

[7] اسرار نماز، ص 42.

[8] مهر تابان، ص 53 و 54.

[9] معادشناسي، ج 1، ص 181 تا 184 - با تلخيص.

[10] مطففين، 26.


بازگشت