سر اين مرحله بازگشت از وقوف در كثرات اسمائي است؛ همان طور كه فرمود: «كمال توحيد عبارت از نفي صفات از او است». [1] وقتي حالت صحو از فناي اسمائي



[ صفحه 222]



به بنده دست داد، بنده ي سالك كوتاهي و ناتواني خود را مشاهده مي كند؛ چه كه مبدأ خطاي آدم كه ذريه اش بايد جبران كند، توجه به كثرات اسمائي است كه باطن شجره ي منهيه مي باشد و وقتي خطاي خويش و خطاي آدم را دريافت، به ذلت و نقص خود پي مي برد. در اين حال با ذلت و خشوع در برابر مقام كبريايي حق، مهياي جبران خطا مي شود. پس قامت راست مي كند و با تكبير پس از ركوع، كثرات اسمائي را رفع مي كند و دست خالي متوجه منزل ذلت و بيچارگي و اصل خويش كه خاك است، مي شود.

آداب مهم اين حالت آن است كه بزرگي اين مقام را دريابيم و آن را با تذكر تام به قلب بفهمانيم و كوشش كنيم تا تنها به خداوند توجه كرده و از توجه به خويش و حتي ذلت خويش دوري كنيم.

اي عزيز! بدان كه تذكر تام نسبت به خداوند و توجه قلبي مطلق به او چشم باطن را مي گشايد كه به آن لقاء الله گفته مي شود. لقاء الله نور چشم اولياء الله است. «آنان كه در راه ما جهاد كنند، هر آينه ايشان را به راه هاي خود هدايت مي كنيم». [2] .