وقت مخصوص نماز ظهر از اول ظهر [1] است تا وقتي كه از ظهر به

[ صفحه 50]

اندازه ي خواندن نماز ظهر بگذرد، و وقت مخصوص نماز عصر موقعي است كه به اندازه ي خواندن نماز عصر، وقت به مغرب مانده باشد، كه اگر كسي تا اين موقع نماز ظهر را نخواند، نماز ظهر او قضا شده و بايد نماز عصر را بخواند، و ما بين وقت مخصوص نماز ظهر و وقت مخصوص نماز عصر، وقت مشترك نماز ظهر و عصر است، و اگر كسي اشتباها نماز ظهر يا عصر را در وقت مخصوص ديگري بخواند، بعضي از فقها و حضرت امام قدس سره فرموده اند: نمازش صحيح است و بعضي فرموده اند: بنابر احتياط واجب باطل است. [2] .

مسأله: وقت مخصوص و مشترك كه معناي آن در مسأله ي پيش گفته شد براي اشخاص فرق مي كند؛ مثلا اگر به اندازه ي خواندن دو ركعت نماز از اول ظهر بگذرد، وقت مخصوص نماز ظهر كسي كه مسافر است تمام شده و داخل وقت مشترك مي شود، و براي كسي كه مسافر نيست، بايد به اندازه ي خواندن چهار ركعت نماز بگذرد. [3] .

[ صفحه 51]

[1] راه هاي تشخيص ظهر شرعي:

الف) اگر چوب يا چيزي مانند آن (شاخص) را راست در زمين هموار فرو برند صبح كه خورشيد بيرون مي آيد، سايه ي آن به طرف مغرب مي افتد و هر چه آفتاب بالا مي آيد اين سايه كم مي شود و در شهرهاي ما، در اول ظهر شرعي به آخرين درجه ي كمي مي رسد و ظهر كه گذشت، سايه ي آن به طرف مشرق بر مي گردد و هر چه خورشيد رو به مغرب مي رود، سايه زيادتر مي شود؛ بنابراين وقتي سايه به آخرين درجه ي كمي رسيد و دوباره رو به زياد شدن گذاشت معلوم مي شود ظهر شرعي شده است؛ ولي در بعضي از شهرها مثل مكه كه گاهي، موقع ظهر سايه به كلي از بين مي رود، بعد از آن كه سايه دوباره پيدا شد، معلوم مي شود كه ظهر شده است. «توضيح المسائل مراجع،مسأله 729».

ب) ظهر شرعي عبارت از گذشتن نصف روز است؛ مثلا اگر روز يازده ساعت باشد، پس از گذشتن پنج ساعت و نيم از طلوع آفتاب ظهر شرعي است و يا پنج ساعت و نيم مانده به غروب آفتاب مي باشد. «ر.ك: همان، ص 423، پاورقي».

[2] توضيح المسائل، مراجع، مسأله 731.

[3] همان، مسأله 737.