هدف هاي نماز


يكي از سؤالاتي كه ممكن است در ذهن هر انساني وجود داشته باشد، اين است كه چرا خداوند متعال نماز را بر بندگان خود واجب گردانيده است؟

در پاسخ بايد گفت؛ بدون ترديد خداوند نيازي به عبادت بندگان خود ندارد، بنابراين علت وجوب نماز بايد علتي فراتر از تفكر ذهني ما داشته باشد؛ زيرا ما مسائل را براساس نگرش ها و انگيزه هاي خود مورد بررسي و تحليل قرار مي دهيم.

براي اينكه به حقيقت هدف نماز برسيم، بهتر است اهداف نماز را از زبان گوياي ائمه معصومين عليهماالسلام مورد بررسي قرار دهيم.

مولاي بزرگوار، امام رضا عليه السلام در زمينه ي اهداف نماز مي فرمايند:

«علت وجوب نماز آن است كه نماز اقرار به ربوبيت خداوند است و اين به صلاح عموم مي باشد و برانداختن شرك و طاغوت، و ايستادن در پيشگاه خداي جبار جل جلاله، به حالت ذلت و مسكنت و خضوع و خشوع، و اعتراف و طلب بخشش از گناهان گذشته، و نهادن صورت بر زمين در هر شبانه روز، تا اينكه بنده هميشه به ياد خدا باشد...» [1] .

زماني كه انسان سر بر آستان با عظمت خداي تعالي مي گذارد، در حقيقت همه ي اين حقايق در رفتار او نمودار مي گردد، زيرا بنده در چنين حالتي مي داند كه هيچ قدرتي بالاتر از قدرت لايزال حضرت حق وجود ندارد و تنها خداوند متعال است كه مي تواند تمام دردهايش را درمان بخشد و او است كه مي تواند تمام مشكلات و نارسايي هاي زندگي وي را سامان دهد و لذا با خضوع تمام، سر بر آستان او مي سايد تا شايد توجهي از جانب حضرت احديت شامل حال او گردد.



[ صفحه 145]



امام بزرگوار عليه السلام در كلامي ديگر، هدف اين فريضه ي عظيم را اين گونه بيان مي فرمايند:

«نماز صله و موهبتي از طرف خداوند مهربان، براي بنده، براساس رحمت و عنايت او مي باشد، و نيز طلب وصال و تقرب به سوي خداوند است. وقتي بنده، نمازش را آغاز كرد و با تعظيم و اجلال هر چه بيشتر براي خداوند تكبير گفت و با ترتيل (آيات) را قرائت كرد و با خشوع، ركوع نمود و با تواضع از ركوع سر برداشت، و با ذلت و خضوع سر بر سجده نهاد و با اخلاص، تشهد بجاي آورد، سپس نمازش را با رغبتي تمام، با اميد به رحمت واسعه ي خداوند سلام داد و به پايان رسانيد در حالي كه بين خوف و رجاء باشد. هرگاه چنين نمازي به جاي بياورد و رعايت مسائل ياد شده را بنمايد، نمازي حقيقي به جاي آورده است.» [2] .

مولاي بزرگوار عليه السلام در اين روايت، ضمن بيان هدف نماز، چگونگي برگزاري نماز را نيز يادآوري مي فرمايند. چگونگي برگزاري نماز، خود يكي از مسائل با اهميتي است كه نمازگزار مؤمن اگر از آن آگاهي داشته باشد، در بهتر برگزاري آن تلاش و كوشش مي نمايد و اميدش به اجابت نمازش بيشتر مي گردد.

نمازگزار بايد بداند در مقابل چه مقام با عظمتي قرار گرفته است، او بايد بداند كه در پيشگاه خداوندي قرار دارد كه تمام اعضاي وجودش تسبيح گوي او هستند و از فرمان او پيروي مي كنند. نمازگزار بايد بتواند حق نمازي را كه مي خواهد بجاي آورد، انجام دهد.

مولاي بزرگوار، امام سجاد عليه السلام مي فرمايند:

«و اما حق نماز آن است كه بداني نماز ورود به درگاه خداي عزوجل است و تو در نماز در پيشگاه او ايستاده اي و چون به اين عقيده باشي، شايسته است كه چون بنده ي ذليل در نماز بايستي و آرزومند و ترسان و اميدوار و هراسان و مستمند و زاري كننده باشي و خدايي را كه در برابرش ايستاده اي بزرگ بشماري و به وسيله ي آرامش و وقار، دل بدان



[ صفحه 146]



دهي و حدود و حقوقش را برپا داري.» [3] .

خداوند متعال نماز را هديه اي براي بندگان خود ارزاني داشته است تا بدان وسيله، آنها بتوانند به او تقرب جويند و حاجات خود را از او بطلبند.

بهترين حالتي كه يك انسان مي تواند در مقابل خداي خود داشته باشد، زماني است كه داراي حاجتي باشد كه هيچ قدرتي، توانايي انجام آن و برطرف كردنش را نداشته باشد. در چنين حالتي، دعاي بنده اي كه اميدش از هر جا بريده شده است و هيچ پناهگاهي جز آستان حضرت باريتعالي نمي شناسد، به اجابت نزديك تر است.

انسان در نماز همواره بايد با اميد برآورده شدن حوائج خود به درگاه حضرت احديت با حالت ذلت و مسكنت، تضرع نمايد و با حالت خضوع و خشوع سر بر ركوع و سجود بگذارد و با اميد به رحمت و مغفرت او نمازش را به پايان برساند و در پايان نماز به حالت خوف و رجاء باشد كه آيا خداوند متعال نمازش را مورد اجابت قرار داده است و يا براساس عواملي، مردود شناخته شده است.

بر اين اساس مي توان دريافت كه نماز داراي هدفهاي ويژه اي مي باشد كه آگاهي از آن مي تواند در برگزاري صحيح آن، عامل مهمي بشمار آيد.

هدفهاي نماز را مي توان بر سه اساس طبقه بندي نمود.

1 - هدفهاي فردي

2 - هدفهاي اجتماعي

3 - هدفهاي عرفاني

هدف ما شناساندن سه عامل فوق براساس شناخت علمي مي باشد.



[ صفحه 147]




پاورقي

[1] لان في الصلاة الاقرار بالربوبية و هو صلاح عام لان فيه خلع الانداد و القيام بين يدي الجبار بالذل و الاستكانة و الخضوع و الاعتراف و طلب الاقالة من سالف الذنوب، و وضع الجبهة علي الارض كل يوم و ليلة ليكون العبد ذاكرا لله... (عيون اخبار الرضا، ج 2، ص 211).

[2] صلة الله للعبد بالرحمة و طلب الوصال الي الله من العبد اذا كان يدخل بالنية و يكبر بالتعظيم و الاجلال و يقرء بالترتيل و يركع بالخشوع و يرفع بالتواضع و يسجد بالذل و الخضوع و يتشهد بالاخلاص مع الامل و يسلم بالرحمة و الرغبة و ينصرف بالخوف و الرجاء فاذا فعل اداها بالحقيقة (احاديث نماز، ج 1، ص 99).

[3] و حق الصلاة ان تعلم انها وفادة الي الله عزوجل و انت فيها قائم بين يدي الله فاذا علمت ذلك قمت مقام العبد الذليل الحقير الراغب الراهب الراجي الخائف المستكين المتضرع المعظم لمن كان بين يديه بالسكون و الوقار و تقبل عليها بقلبك و تقيمها بحدودها و حقوقها (امالي شيخ صدوق، ص 396).


بازگشت