يكي از صفات خداوند متعال كه همراه با صفت لطيف بكار برده مي شود، صفت خبير مي باشد. خبير به مفهوم آگاه بودن خداوند متعال است از آنچه كه در جهان مي گذرد؛ زيرا كوچكترين حركتي در جهان نمي تواند اتفاق بيفتد كه خداوند متعال از آن آگاهي نداشته باشد.

آگاهي خداوند متعال از آغاز خلقت تاكنون و تا زماني كه اراده او بر آن باشد كه جهان پابرجا بماند، به طور كامل وجود دارد، در نتيجه مي توان دريافت كه هيچ عملي و حركتي از نظر وي مخفي نمي ماند.

مولاي بزرگوار، اميرالمؤمنين عليه السلام مي فرمايند:

«هيچ عملي از اعمال بندگان خدا بر او پوشيده نيست.

[ صفحه 104]

نه نگاه خيره اي و نه تكرار واژه اي و نه نزديك شدن به تپه اي و نه برداشتن گامي آرام در شبي تيره و ظلماني.» [1] .

آگاهي خداوند متعال از اعمال بندگان و از آنچه در گذشته و حال و آينده جهان مي گذرد، نشانه قدرت و توانايي او مي باشد؛ زيرا موجودي كه چنين آگاهي در مورد جهان داشته باشد، بطور يقين شايسته پرستش است.

آن بزرگوار، در كلامي ديگر مي فرمايند:

«رازي را كه افراد در درون خويش نهفته مي دارند، و نجواي كساني را كه به راز سخن مي گويند، و گمان هايي را كه در دلها مي گذرد و عقيده هاي راسخ يقيني را مي داند. [2] .

آگاهي خداوند متعال از تمام آنچه كه در ضمير انسان ها، چه آنهايي كه در حال حيات هستند و چه آنهايي كه در عالم برزخ زندگي مي كنند، يكي از اعجازآميزترين شناختهايي است كه مي تواند ذهن انسان را به سوي شناخت خداي تعالي سوق دهد و عظمت و قدرت او را آشكار سازد.

چنين تفكري بسيار سازنده است؛ زيرا اگر انسان بداند كه خداوند متعال از آنچه در ذهن و ضمير او وجود دارد، آگاه است، به طور مسلم اين باور و يقين عامل نيرومندي مي تواند باشد كه او را از ارتكاب گناه بازدارد.

براي فهم بهتر اين صفت حضرت باريتعالي، روايتي از مولاي بزرگوار، امام رضا عليه السلام را مورد بررسي قرار مي دهيم:

آن بزرگوار مي فرمايند:

«و اما خبير، كسي است كه چيزي از نظر او پنهان نيست و هيچ چيز از دسترس او دور نمي باشد، ولي نه به وسيله ي تجربه و آزمايش، به طوري كه اين آزمايش به او چيزي بياموزد، آنچنانكه اگر اين آزمايش نبود، هيچ نمي دانست. زيرا كسي كه چنين باشد جاهل است

[ صفحه 105]

و خداوند تبارك تعالي از ابتداي خلقت به آنچه مي خواسته خلق كند، خبير و آگاه بوده است.» [3] .

براساس كلام مولاي بزرگوار عليه السلام صفت خبير به مفهوم آگاه بودن خداوند متعال به همه ي اسرار خلقت بدون آزمايش و تجربه مي باشد. خداوند متعال به ماهيت و چگونگي تمام اشيائي كه از نظرها مخفي است و دور از دسترس انسان مي باشد، آگاهي كامل دارد. اين آگاهي از همان ابتداي خلقت جهان در خداي تعالي وجود داشته است.

[1] و لا يخفي عليه من عباده شخوص لحظة، و لا كرور لفظة، و لا إزدلاف ربوة، و لا انبساط خطوة، في ليل داج، و لا غسق ساج (ميزان الحكمه، ج 8، ص 3639).

[2] عالم السر من ضمائر، و نجوي المتخافتين، و خواطر رجم الظنون، و عقد عزيمات اليقين (همان، ج 8، ص 3639).

[3] و اما الخبير فالذي لا يعزب عنه شي ء و لا يفوته شي ء، ليس للتجربة و لا للاعتبار بالاشياء فتفيده التجربة و الاعتبار علما لولا هما ما علم، لان من كان كذلك كان جاهلا و الله تعالي لم يزل خبيرا بما يخلق (عيون اخبار الرضا، ج 299).