دومين قوه اي كه مورد بحث در دستگاه گوارش مي باشد. نيروي ماسكه است.

مولاي بزرگوار، امام صادق عليه السلام درباره اين نيرو مي فرمايند:

«و قوه ماسكه، نيرويي است كه موجب ماندن غذا در معده مي شود تا اين كه طبيعت فعل و انفعالات خود را روي آن انجام دهد.» [1] .

با توجه به كلام امام بزرگوار عليه السلام مي توان دريافت كه نيروي ماسكه عاملي است كه موجب مي شود انواع ماده غذايي، بستگي به اين كه از چه نوع باشند، در معده نگهداري شود، تا معده بتواند آن را قابل جذب براي بدن بگرداند.

بنابراين لازم است مدتي غذا، در معده توقف داشته باشد تا به صورت محلولي قابل جذب در روده درآيد.

از ديدگاه علم زيست شناسي فعل و انفعالاتي كه در معده صورت مي گيرد از اين قرار است:

پوشش درون معده اسيد كلريدريك توليد مي كند كه به شيره معده حالت اسيدي ضعيفي مي دهد. اسيد معده بهترين حالت اسيدي را براي فعاليت پپسين آماده مي كند و نيز



[ صفحه 55]



بسياري از باكتري هاي همراه غذا را از بين مي برد.

پروتئين ها ابتدا در اثر شيره معده كه حاوي پپسين است به تركيبات محلولي به نام پپتيد تجزيه مي شوند و سپس به اسيدهاي آمينه تبديل مي گردند.

براي حل شدن يك پروتئين در آب، پنجاه سال ممكن است وقت لازم باشد، اما همين پروتئين، با اضافه كردن آنزيم پپسين ظرف چند ساعت حل خواهد شد.

در معده، مواد نشاسته اي، در اثر آميلاز بزاقي به مالتوز تبديل مي شود و سپس به گلوكز قابل جذب در روده، تبديل مي گردد.

عواملي كه اشاره گرديد، بخشي از فعل و انفعالاتي است كه بر روي غذا در معده صورت مي گيرد. مواد غذايي مدتي بايد در معده توقف داشته باشد تا غذا قابل جذب براي بدن شود.

در دهانه پاييني معده، دريچه پيلور قرار دارد كه از جنس ماهيچه اي حلقوي است و از عبور تكه هاي جامد غذا، جلوگيري مي كند و عاملي است كه باعث مي شود ماده غذايي به مدت معين در معده توقف داشته باشد. همين عضو از معده مي باشد كه خداي تعالي به وسيله آن، نيروي ماسكه را در معده ايجاد فرموده است.

مدت توقف غذا در معده، بستگي به ماهيت غذاها دارد. آب، ممكن است ظرف يك دقيقه از معده بگذرد. غذايي مانند آش كه شامل هيدرات هاي كربن است، ممكن است كمتر از يك ساعت در معده توقف داشته باشد، اما غذاي مركبي كه داراي پروتئين و چربي است، يك يا دو ساعت در معده مي ماند.

دريچه پيلور، فرآورده هاي مايع حاصل از گوارش را كه به كيموس معده معروف است، كم كم از خود عبور مي دهد و آن را وارد اولين بخش روده باريك به نام دوازدهه مي كند.