نيت


نيّت، به معناي قصد و توجّه و تصميم است. مفهوم نيّت در نماز، آن است كه نمازگزار به قصد انجام دستور خدا و براي رضا و تقرب به او نماز ميخواند و هدفي جز اجراي فرمان و انجام تكليف الهي ندارد.

يك مسلمان بايد نيّت خود را در هركاري، به خصوص در عبادات، به «قصد قربت» قرار دهد، يعني به خاطر خدا و نزديك شدن به «الله» عبادت كند، نه از روي ريا و تظاهر و خودنمايي يا هدف هاي ديگر. نيت، از اركان نماز است و در طول نماز، بايد اين توجّه و هشياري در نمازگزار باشد و عمل هاي بدون نيّت يا با نيّت هاي مادي و فاسد، بي ارزش است.

در آيات قرآن تعبير «في سبيل الله» درباره ي كارهاي بسياري همچون نماز، جهاد، انفاق، هجرت و غيره به كار رفته است، يعني در راه خدا بودن و رنگ خدايي گرفتن اين اعمال.

نيّت، شرط قبولي عمل است و اگر در عبادتهايمان نيّت



[ صفحه 33]



خالص نداشته باشيم، نبايد از خداوند انتظار پاداش داشته باشيم. خداوند، فقط عمل هاي ناب و خالص را مي پذيرد.

اگر نيّت، خالص و الهي باشد، كارهاي اندك و كوچك هم بسيار ارزشمند و بزرگ مي شود ولي اگر نيّت، بد و انگيزه ها هم غيرخدايي باشد اعمال بسيار هم بي فايده و بي ارزش خواهد بود.

سخن امام صادق(ع) در اين باره چنين است:

«هركس با كار اندك خود، هدف و انگيزه ي الهي داشته باشد، خداوند كار او را در نظر مردم برجسته جلوه ميدهد و آنكه براي جلب توجّه مردم، كار بسيار هم بكند، خداوند آن را در نظرها كم جلوه مي دهد.»

پس بايد به خاطر خداكار كرد و عبادت نمود، دل ها هم در دست خداوند است، اوست كه عزّت و آبرو و اعتبار و محبوبيت مي بخشد. مسلم است كه خداوند هرگز بندگان شايسته و خالص خويش را فراموش نمي كند. پس لازم است انگيزه ي عبادت و نمازمان فقط خدا باشد نه مردم و در خانه دل خود، جز خداوند، احدي را راه ندهيم و به پسند خدا و رضاي او، بيشتر از پسند مردم ارزش بدهيم.

البته اخلاص در عمل و نيت، دشوار است و شيطان همواره مي كوشد تا با هر نيرنگ و وسوسه اي انگيزه اي غيرخدايي را در دل هاي ما پديد آورد. ولي ما در برنامه ي مبارزه با شيطان و جهاد با نفس، بايد بكوشم هركارمان را براي خدا انجام دهيم.

حضرت علي عليه السلام مي فرمايد: «اَخْلِص لله عَمَلَكَ



[ صفحه 34]



وَ عِلمَلكَ وَ بُغضَكَ وَ اَخْذَكَ و تَرْكَك و كَلامَكَ وَ صُمتكَ» [1] «كار و علم خود را، دشمني و گرفتن و نگرفتن و سخن و سكوت خود را، براي خدا خالص كن.»

اگر انسان تمام كارهاي خود را رنگ خدايي بدهد، حتي كارهاي غيرعبادي هم عبادت مي شود، زيرا رنگ اخلاص و رنگ خدايي پيدا مي كند. نيّت، يعني آنكه همه نماز، هميشه و همه جا براي خدا باشد، در غير اين صورت، باطل است. حتي اگر كسي در مكان خاصّي يا زمان خاصي يا به حالت خاصّي نمازش جز براي خداباشد، باز هم عملش باطل است، مثل آنكه براي غيرخدا يا براي ريا و خودنمايي به مسجد برود، نماز جماعت بخواند يا براي توجّه مردم، ركوع و سجود خود را طول بدهد، اينها همه با «اخلاص در نيّت» ناسازگار است.

آنكه براي خدا كار مي كند، نه خسته مي شود ونه نااميد. نه از بي توجّهي مردم ناراحت مي شود و نه از تشويق آنها خشنود و متأثر. اخلاص، نيرويي در انسان پديد مي آورد كه همه جا و هميشه او را به عمل خير تحريك مي كند، بدون آنكه مأيوس و خسته و آزرده شود.

علي عليه السلام فرموده است:

«اَلعَمَلُ كُلُّهُ هَباءً اِلاَّ ما اُخْلِصَ فيهِ» [2] (همه ي كارها پوچ و بيهوده است، جز آنكه در آن خلوص باشد).



[ صفحه 35]



از دوكار كه در ظاهر مثل هم هستند كاري كه نيّت و انگيزه ي بهتري داشته باشد، ارزشمندتر است. مثلاً چاقوكش و جرّاح هر دو شكم پاره مي كنند، ولي اوّلي را به زندان مي برند و به دوّمي پول مي دهند و تشكّر مي كنند. چون اوّلي براي كشتن و دشمني شكم پاره مي كند، دوّمي براي زنده كردن و زندگي بخشيدن.

پس، نيّت خمير مايه ي تمام عبادت هاست و به فرموده ي علي عليه السلام:«اَلنِّيَّةُ اُسَاسُ العَمَلِ» [3] (نيت، اساس كار است.)

از دو نفري كه مثل هم و در كنار هم ايستاده و نماز مي خوانند، نماز فردي با ارزش و مقبول است كه نيّت بهتر و خدايي داشته باشد، هرچند ظاهر عمل هر دو يكسان است.


پاورقي

[1] فهرست غرر الحكم، واژه اخلاص.

[2] فهرست غررالحكم، واژه اخلاص.

[3] فهرست غررالحكم، واژه نيت.


بازگشت