نيت


نيت، به معناي قصد و توجه و تصميم است. مفهوم نيت در نماز، آن است كه نمازگزار، قصد انجام دستور خدا دارد و براي رضاي او و تقرب به پروردگار، نماز مي خواند و هدفي جز اجراي فرمان و انجام تكليف ندارد.

يك مسلمان، بايد نيت خود را در هر كاري، به خصوص در عبادات، «قصد قربت» قرار دهد،

يعني به خاطر خدا و نزديك شدن به او عبادت كند، نه از روي ريا، تظاهر و خودنمايي يا اهداف ديگر.

نيت، از اركان نماز است.

در طول نماز، بايد اين توجه و هشياري در نمازگزار باشد و عمل هاي بدون نيت، يا با نيت هاي مادي و فاسد، بي ارزش است.

در آيات قرآن، تعبير «في سبيل الله» درباره ي كارهاي بسياري



[ صفحه 38]



همچون نماز، جهاد، انفاق، هجرت و... به كار رفته است، يعني در راه خدا بودن و رنگ خدايي داشتن اين اعمال.

نيت، شرط قبولي عمل است و اگر نيت خالص در عبادت هايمان نداشته باشيم، نبايد از خداوند، انتظار پاداش داشته باشيم. خداوند، تنها عمل هاي خالص را مي پذيرد.

اگر نيت، خالص و الهي باشد، كارهاي كم و كوچك، بسيار ارزشمند و بزرگ مي شود، ولي اگر نيت بد و انگيزه هاي غير خدايي داشته باشيم، اعمال بسيار هم بي فايده و ارزش است.

سخن امام صادق عليه السلام در اين باره چنين است:

«هر كس با كار اندك خود، هدف و انگيزه ي الهي داشته باشد، خداوند كار او را در نظر مردم بسيار جلوه مي دهد و آنكه براي جلب توجه مردم كار بسيار هم بكند، خداوند آن را در نظرها كم جلوه مي دهد».

پس بايد به خاطر خدا كار كرد و عبادت نمود، دلها هم در دست خداوند است، اوست كه عزت و آبرو و اعتبار و محبوبيت مي دهد. مسلم است كه خداوند هرگز بندگان شايسته و خالص خويش را فراموش نمي كند و آنان را برتري و عظمت و محبوبيت مي بخشد.



[ صفحه 39]



پس، لازم است انگيزه ي عبادت و نمازمان تنها خدا باشد نه مردم و در خانه ي دل خود، جز خداوند، احدي را راه ندهيم و به پسند خدا و رضاي او، بيشتر از پسند مردم ارزش بدهيم.

البته اخلاص در عمل و نيت، دشوار است و شيطان همواره مي كوشد تا با هر نيرنگ و وسوسه اي، انگيزه ي غير خدايي را در دل هاي ما پديد آورد. ولي ما در برنامه ي مبارزه با شيطان و جهاد با نفس، بايد بكوشيم هر كار را براي خدا انجام دهيم.

حضرت علي عليه السلام مي فرمايد:

«اخلص لله علمك و عملك و بغضك و اخذك و تركك و كلامك و صمتك». [1] .

كار و علم خود را، دشمني و گرفتن و نگرفتن و سخن و سكوت خود را، براي خدا خالص كن.

اگر انسان تمام كارهاي خود را رنگ خدايي بدهد، حتي كارهاي غير عبادي هم عبادت مي شود، زيرا رنگ اخلاص و خدايي پيدا مي كند.

نيت، يعني آنكه همه ي نماز، هميشه و همه جا براي خدا باشد، در غير اين صورت، باطل است.



[ صفحه 40]



حتي اگر كسي در مكان خاصي يا زمان خاصي يا به حالت خاصي كه نماز مي خواند براي غير خدا باشد، باز هم عمل باطل است. مثل آنكه براي غير خدا به مسجد برود يا براي ريا و خودنمايي، نماز جماعت بخواند يا براي مردم، ركوع و سجود خود را طول بدهد، اينها همه با «اخلاص در نيت» ناسازگار است.

آنكه براي خدا كار كند، نه خسته مي شود، نه نااميد مي گردد، نه از بي توجهي مردم ناراحت مي شود، نه از تشويق نكردن ديگران افسرده مي گردد، و نه آفرين و احسن گفتن مردم برايش تأثيري دارد. اخلاص، نيرويي در انسان پديد مي آورد كه همه جا و هميشه او را به عمل خوب، تحريك مي كند، بدون آنكه مأيوس و خسته و آزرده شود.

علي عليه السلام فرموده است:

«العمل كله هباء الا ما اخلص فيه» [2] .

همه ي كارها نابود و پوچ مي شود، جز آنكه در آن خلوص باشد. از دو كار، كه در ظاهر مثل هم هستند، آنكه نيت و انگيزه ي درستي داشته باشد، ارزشمند است. مثلا چاقوكش و جراح، هر



[ صفحه 41]



دو شكم پاره مي كنند. ولي اولي را به زندان مي برند و به دومي پول مي دهند و تشكر مي كنند. چون اولي براي كشتن و دشمني شكم پاره مي كند، دومي براي زنده كردن و نيكي و محبت نمودن!

پس، نيت، خميرمايه ي تمام عبادات است و به فرموده ي علي عليه السلام:

«النية اساس العمل» [3] .

نيت، اساس كار است.

از دو نفري كه مثل هم و در كنار هم ايستاده و نماز مي خوانند، نماز آن فرد با ارزش و مقبول است كه نيت بهتر و خدايي داشته باشد، هر چند ظاهر عمل هر دو يكسان است.


پاورقي

[1] فهرست غررالحكم، واژه ي اخلاص.

[2] فهرست غرر الحكم، واژه اخلاص.

[3] فهرست غررالحكم، واژه ي نيت.


بازگشت