چنانچه سابقا در بيان حقيقت «ليلة القدر» مذكور شد، از مراتب وجود و تعينات غيب و شهود به اعتبار احتجاب شمس حقيقت در افق آنها «ليل» تعبير شود؛ و بنابر آن، «ليلة القدر» ليله ايست كه حق تعالي به حسب جميع شئون واحديت جمع اسماء و صفات، كه حقيقت اسم اعظم است، در آن محتجب باشد. و آن تعين و بنيه ي ولي كامل است كه در زمان رسول خدا آن سرور، پس



[ صفحه 345]



از آن، ائمه ي هدي، واحدا بعد واحد، مي باشند. بنابراين، «فجر» ليلة القدر وقتي است كه آثار شمس حقيقت از خلف حجب تعينات ظاهر گردد. و طلوع شمس از افق تعينات، «فجر» يوم القيمة نيز هست. و چون از مدت غروب و احتجاب شمس حقيقت در افق تعينات اين اولياء كمل تا وقت طلوع فجر كه مدت «ليلة القدر» است، آن ليله ي صاحب شرف از تصرفات شيطانيه مطلقا سالم است و به همان طور كه شمس محتجب شده است بي كدورت و تصرف شيطانيه طالع شود، فرموده است: «سلام است آن شب تا طلوع فجر.» و اما ساير ليلها يا اصلا سلامت ندارند، و آن ليالي بني اميه و امثال آنها است؛ و يا سلامت به جميع معاني ندارند، و آن ليالي ساير ناس است.