و چنانچه دانستي، فهم عظمت قرآن خارج از طوق ادراك است، لكن اشاره ي اجماليه به عظمت همين كتاب متنزل، كه در دسترس همه ي بشر است، موجب فوائد كثيره است.

بدان اي عزيز كه عظمت هر كلام و كتابي يا به عظمت متكلم و كاتب آن است، و يا به عظمت مطالب و مقاصد آن است، و يا به عظمت نتايج و ثمرات آن است، و يا به عظمت رسول و واسطه ي آن است، و يا به عظمت مرسل اليه و حامل آن است، و يا به عظمت حافظ و نگاهبان آن است، و يا به عظمت شارح و مبين آن است، و يا به عظمت وقت ارسال و كيفيت آن است. و بعض از اين امور ذاتا و جوهرا در عظمت دخيل است، و بعضي عرضا و بالواسطه، و بعضي كاشف از عظمت است. و جميع اين امور كه ذكر شد، در اين صحيفه ي نورانيه به وجه اعلي و اوفي موجود بلكه از مختصات آن است، كه كتاب ديگري را در آن يا اصلا شركت نيست و يا به جميع مراتب نيست.

اما عظمت متكلم آن و منشي و صاحب آن: پس آن، عظيم مطلق است كه جميع عظمت هاي متصوره در ملك و ملكوت و تمام قدرتهاي نازل در غيب و شهادت رشحه اي از تجليات عظمت فعل آن ذات مقدس است. و حق تعالي با تجلي به عظمت براي احدي ممكن نيست تجلي كند؛ و از پس هزاران حجب و سراقادت تجلي كند؛ چنانچه در حديث است: ان لله سبعين الف حجاب [من نور و ظلمة. لو كشفت، لاحرقت سبحات وجهه دونه]. [1] و



[ صفحه 183]



پيش اهل معرفت اين كتاب شريف از حق تعالي به مبدئيت جميع شئون ذاتيه و صفاتيه و فعليه و به جميع تجليات جماليه و جلاليه صادر شده، و ديگر كتب سماويه را اين مرتبت و منزلت نيست.

و اما عظمت آن به واسطه ي محتويات و مقاصد و مطالب آن: پس آن، عقد فصلي علي حده بلكه فصول و ابوابي و رساله و كتابي جداگانه لازم دارد تا شمه اي از آن در رشته ي بيان و تحرير درآيد. و ما به طريق اجمال در فصلي مستقل به كليات آن اشاره مي كنيم؛ و در آن فصل ان شاء الله اشاره به عظمت آن از حيث نتايج و ثمرات مي نمائيم.

و اما عظمت رسول وحي و واسطه ي ايصال: پس آن، جبرئيل امين و روح اعظم است كه پس از خروج رسول اكرم صلي الله عليه و آله و سلم از جلباب بشريت و توجه دادن شطر قلب را به حضرت جبروت، متصل به آن روح اعظم شود. و آن يكي از اركان اربعه ي دار تحقق، بلكه اعظم اركان و اشرف انواع آن است؛ چه كه آن ذات شريف نوراني ملك موكل علم و حكمت و صاحب ارزاق معنويه و اطعمه ي روحانيه است. و از كتاب خدا و احاديث شريفه تعظيم جبرئيل و تقدم او بر ديگر ملائكه استفاده شود. [2] .

و اما عظمت مرسل اليه و متحمل آن: پس آن، قلب تقي نقي احمدي احدي جمعي محمدي است كه حق تعالي به جميع شئون ذاتيه و صفاتيه و اسمائيه و افعاليه بر آن تجلي نموده؛ و داراي ختم نبوت و ولايت مطلقه است؛ و اكرم بريه و اعظم خليقه و خلاصه ي كون و جوهره ي وجود و عصاره ي دار تحقق و لبنه ي اخيره و صاحب برزخيت كبري و خلافت عظمي است.

و اما حافظ و نگاهبان آن، ذات مقدس حق جل جلاله است؛ چنانچه



[ صفحه 184]



فرمايد در كريمه ي مباركه: انا نحن نزلنا الذكر و انا له لحافظون. [3] .

و اما شارح و مبين آن، ذوات مطهره ي معصومين از رسول خدا تا حجت عصر عجل الله فرجه، كه مفاتيح وجود و مخازن كبريا و معادن حكمت و وحي و اصول معارف و عوارف و صاحبان مقام جمع و تفصيلند.

و اما وقت وحي، ليلةالقدر است، كه اعظم ليالي و «خير من الف شهر» و نوراني ترين ازمنه و في الحقيقه وقت وصول ولي مطلق و رسول ختمي صلي الله عليه و آله است.

و اما كيفيت وحي و تشريفات آن از نطاق بيان در اين مختصر خارج است و محتاج به فصلي است جداگانه كه به واسطه ي طول آن از آن صرف نظر مي كنيم.