بدان كه نيت عبارت است از تصميم عزم به اتيان شي ء و اجماع نفس برآوردن آن پس از تصور آن و تصديق به فائده ي آن و حكم به لزوم اتيان آن. و آن حالتي است نفساني وجداني كه پس از اين امور پيدا شود، كه از آن تعبير به همت و تصميم عزم و اراده و قصد مي كنيم. و اين در جميع افعال اختياري موجود است و هيچ فعل اختياري ممكن التخلف از آن نيست. و اين امر در تمام عمل حقيقتا موجود است بدون شائبه ي مجاز. و لازم نيست در اثناء آن يا



[ صفحه 157]



در اول آن تفصيلا در ذهن حاصل باشد، يا اين قصد و تصميم را تفصيلا تصور نمايد فاعل؛ بلكه گاه شود كه انسان به همان تصميم عزم اتيان مي كند عمل را در صورتي كه از صورت تفصيليه ي عمل و تصميم بكلي ذاهل و غافل است، ولي آن حقيقت موجود است و عمل به تحريك آن در خارج موجود شود؛ چنانچه در افعال اختياريه وجدانا اين امر واضح است.