پس، بر سالك طريق آخرت لازم و حتم است كه با هر جديتي هست معارف و مناسك خود را از تصرف شيطان و نفس اماره تخليص كند و با كمال دقت و تفتيش در حركات و سكنات و طلب و مطلوب خود غور كند و غايت سير و تحصيل و مبادي حركات باطنيه و تغذيات روحيه را به دست آورد و از حيله هاي نفس و شيطان غفلت نكند و از دامهاي نفس اماره و ابليس غافل نشود، و در جميع حركات و افعال سوءظن كامل به خود داشته باشد و هيچ گاه آن را سر خود و رها نكند؛ چه بسا باشد كه با اندك مسامحه اي انسان را مغلوب كند و به زمين زند و سوق به هلاكت و فنا دهد؛ زيرا كه اگر غذاهاي روحاني از تصرف شيطان خالص نباشد و دست او در فراهم آمدن آنها دخيل باشد، علاوه بر آنكه ارواح و قلوب با آنها تربيت نشوند و به كمال لايق خود نرسند، نقصان فاحش براي آنها دست دهد و شايد صاحب خود را در سلك شياطين يا بهائم و سباع منسلك نمايد و آنچه كه مايه ي سعادت و رأس المال كمال انسانيت و وصول به مدارج عاليه است نتيجه ي منعكسه دهد و انسان را به هاويه ي مظلمه ي شقاوت سوق دهد؛ چنانچه در بعض اهل عرفان اصطلاحي ديديم اشخاصي را كه اين اصطلاحات و غور در آن آنها را به ضلالت منتهي نموده و قلوب آنها را منكوس و باطن آنها را ظلماني نموده و ممارست در معارف موجب قوت انانيت و انيت آنها شده و دعاوي ناشايسته و شطحيات ناهنجار از آنها صادر گرديده. و نيز در ارباب رياضات و سلوك اشخاصي هستند كه رياضت و اشتغال آنها به تصفيه ي نفس قلوب آنها را منكدرتر و باطن آنها را ظلماني تر نموده. و اينها از آن است كه بر سلوك معنوي الهي و مهاجرت الي الله محافظت ننمودند و سلوك علمي و ارتياضي آنها با تصرف شيطان و نفس به سوي شيطان و نفس بوده. و همين طور در طلاب علوم نقليه ي شرعيه اشخاصي را ديديم كه علم در آنها تأثير سوء بخشيده و بر مفاسد اخلاقي آنها افزوده، و علم كه موجب فلاح و رستگاري آنها بايد باشد باعث هلاكت آنها شده و آنها



[ صفحه 22]



را به جهل و ممارات و استطاله و ختل كشانده. و همينطور در بين اهل عبادت و مناسك و مواظبين به آداب و سنن كساني هستند كه عبادت و نسك، كه سرمايه ي اصلاح احوال و نفوس است، قلوب آنها را كدر و ظلماني نموده و آنها را به عجب و خودبيني و كبر و تدلل و تغمز و سوء خلق و سوء ظن به بندگان خدا وادار نموده. و اينها نيز از عدم مواظبت بر اين معاجين الهيه است.

البته معجوني كه با دست ديو پليد و تصرف نفس سركش فراهم آمد، جز خلق شيطاني از آن زاييده نشود؛ و چون قلب در هر حال از آنها تغذي مي نمايد و آنها صورت باطنيه ي نفس شوند، پس بعد از چندي مداومت انسان يكي از وليده هاي شيطان شود كه با دست تربيت و در تحت تصرف او نشو و نما نموده، و چون چشم ملكي بسته شود و چشم ملكوتي باز گردد خود را يكي از شياطين مي بيند و در آن حال جز خسران نتيجه اي نبرد و حسرتها و افسوسها به حالش سودي نبخشد.

پس، سالك طريق آخرت در هر رشته از رشته هاي ديني و طريقه اي از طريقه هاي الهي هست اولا بايد با كمال مواظبت و دقت، چون طبيبي با محبت و پرستاري پرشفقت، از حال خود مواظبت نمايد و عيوب سير و سلوك خود را تفتيش و مداقه كند. و ثانيا در خلال آن از پناه بردن به ذات مقدس حق جل و علا در خلوات و تضرع و زاري به درگاه اقدس ذوالجلال غفلت نورزد.

خداوندا، تو خود حال ضعيف و بيچارگي ما را آگاهي، مي داني كه ما بي دستگيري ذات مقدس تو از دست دشمني به اين قوت و قدرت كه طمع به انبياء عظام و كمل اولياء والامقام بسته راه گريزي نداريم و اگر بارقه ي لطف و رحمت تو نباشد، ما را اين دشمن قوي پنجه به خاك هلاكت افكند و به تيه ظلمت و شقاوت گرفتار كند. تو را به خاصان درگاهت و محرمان بارگاهت قسم مي دهم كه از ما متحيران وادي ضلالت و افتادگان بيابان غوايت دستگيري فرما و قلوب ما را از غل و غش و شرك و شك پاك فرما، انك ولي الهداية.



[ صفحه 23]