نكته اي كه بايد به آن توجه نمود اين است كه دين براي زن يك حساب خاصي قائل است، كتاب «من لايحضره الفقيه» مرحوم ابن بابويه قمي - رضوان الله تعالي عليه - كه از كتب قيم و يكي از كتب اربعه به شمار مي آيد، در ابواب نماز بابي دارد به عنوان - ادب المرئة في الصلاة كه آداب نماز زن چگونه است: چگونه بايستد، چگونه به ركوع برود، چگونه تشهد انجام دهد، چگونه برخيزد كه با عفاف او سازگارتر باشد.

در پايان باب روايتي از امام ششم عليه السلام نقل مي كند كه: زن اگر خواست تسبيح بگويد با انگشت هاي خود تسبيح بگويد، «فانهن مسئولات» [1] .

شايد چنين دستوري درباره مرد نباشد كه با انگشت تسبيح بگويد. ولي در اين روايت مي فرمايد به اين كه زن با انگشت خود تسبيح بگويد، البته بهترين تسبيح و شمارش تسبيح چه براي زن و چه براي مرد، همان تربت حسيني - صلوات الله و سلامه عليه - است، ليكن چنين نيست كه اگر مرد با سر انگشتش تسبيح بگويد مقبول نباشد؛ ولي دستوري به آن وارد نشده است، اما درباره ي زن، گذشته از



[ صفحه 23]



اين كه تسبيح گفتن و شمارش تسبيح با تربت حسيني - صلوات الله و سلامه عليه - فضيلت فراواني دارد، دستور آمده است كه اينها با سر انگشتانشان تسبيح بگويند؛ زيرا اين سر انگشتان در قيامت مسئول واقع خواهند شد، اين يك عنايتي است از سوي خدا نسبت به زن كه با انگشت خود عدد تسبيح را بشمارد تا انگشت او نيز عبادت كند، چون خداوند بدن را با همه خصوصيات در قيامت محشور مي كند. «بلي قادرين علي ان نسوي بنانه» [2] .

نه تنها دست و نه تنها انگشتان بلكه تمام خطوط سر انگشتان را نيز در قيامت بر مي گرداند، اينها بايد در قيامت شهادت بدهند، اين يك عنايتي است كه دين به زن دارد تا متوجه باشد كه با اين انگشتان تسبيح گفته است، آنگاه ديگر با اين دست معصيت نمي كند.

درست است كه اگر با تسبيح ذكر نمود ثواب مي برد، اما همه سر انگشتان در آنجا نقشي ندارند، ليكن وقتي كه خود سر انگشت عامل شمارش تسبيح بود خود اين انگشت و سر انگشت است كه عبادت مي كند و اگر چنانچه اين موضوع به عنوان نمونه و تمثيل باشد نه به عنوان تخصيص و تعيين، براي اين كه تعليل عموميت دارد، مي توان ادعا نمود كه ذات اقدس اله بر اساس اين روايت اصرارش بر اين است كه زن با تمام اعضاي بدنش بنده ي حق باشد و به همين دليل او را 6 سال قبل از مرد مورد عنايت خود قرار داده است، مثلاً شما بارگاهي را تصور كنيد كه به اين بارگاه بدون اذن ورود،



[ صفحه 24]



نمي شود وارد شد، اگر در آن بارگاه رفيع، كسي زن را شش سال زودتر از مرد راه بدهد، معلوم مي شود كه اين زن بيش از مرد مورد عنايت صاحب بارگاه مقدس و منيع است.