راز تشهد


اصل تشهد، در معراج به شكل كنوني درآمد، چون وقتي رسول خدا در نماز خواست بپا خيزد، گفته شد: اي محمد بنشين، پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم نشست، در اين هنگام وحي آمد: اي محمد! چون نعمت خويش بر تو ارزاني داشتم نام مرا ببر، از اين رو به پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم الهام شد بگويد: «بسم الله و بالله و لا اله الا الله و الأسماء الحسني كلها لله»؛ به نام و كمك خدا، و هيچ خدايي جز خداي يكتا نيست و نامهاي نيك همه از آن خداست. سپس خداوند به او وحي فرمود كه اي محمد بر خود و اهل بيت خويش درود بفرست، پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم گفت:
«صَلَّي اللَّهُ عَلَيَّ وَ عَلَي أَهْلِ بَيْتِي؛ (1)
درود خدا بر من و اهل بيت من.»
تأويل تشهد بنابر آنچه در روايت جابر بود، عبارت است از تجديد ايمان، بازگشت به اسلام، و اقرار به برانگيخته شدن پس از مرگ؛ و تأويل گفتن درودها گرامي داشت خداي سبحان و بزرگداشت اوست از آنچه ستمگران گفته اند، و الحاد پيشگان وصف كرده اند.
تكرار سجده ها، اقرار به آغاز آفرينش انسان از خاك و بازگشت به آن و پراكنده شدن و برخاستن از آن است. بنابراين، وقتي نمازگزار براي تشهد مي نشيند، گويا از خوابگاه گور به پا خاسته و به برانگيخته شدن پس از مرگ اقرار مي كند، و در اين دنيا - به تعليم خداوند - از آنچه پس از مرگ و برانگيخته شدن از گور مشاهده كرده، سخن مي گويد.
بنابراين، همان گونه كه قرآن داراي تأويلي است كه در روز قيامت خواهد آمد - چنان كه خداوند متعال به آن خبر داده(2) - تشهد نيز داراي راز خارجي و تأويل تكويني است كه در روز قيامت آن راز تجلي مي نمايد، زيرا در روز قيامت همه ي پرده ها بالا مي رود و رازها برملا مي شود، چنان كه با گسترده شدن نظام حقيقي تومار نظام اعتباري درهم پيچيده مي شود.
نحوه ي نشستن در حال تشهد كيفيتي استحبابي است و آن «تورك» است؛ تورك يعني بر نشيمن گاه و ران چپ نشستن و پاي راست را بر كف پاي چپ قرار دادن. تأويل اين گونه نشستن - چنان كه در روايت كتاب من لا يحضره الفقيه آمده - اين است كه «اللَّهُمَّ أَمِتِ الْبَاطِلَ وَ أَقِمِ الْحَق ؛ (3( خدايا باطل را بميران و حق را برپا دار.» زيرا راست مظهر حق و راستي و چپ كنايه از باطل و دروغ است. مسئله راست و چپ در آداب و سنتها رعايت شده تا كلمه ي «الله» همان كلمه برتر باشد، وگرنه انسان مؤمن هر دو پايش مبارك و راست است، چنان كه دو دست او نيز خجسته و راست است؛ زيرا او از اصحاب يمين و مبارك است و غير مؤمن هر دو پا و دستهاي او چپ است. اصل در اين راست و چپ، روايتي است در حق خداوند سبحان كه هر دو دست خدا راست و مبارك است، با اين كه خداوند را نه دست است و نه هيچ عضو ديگر؛ زيرا او منزه است از آن كه عضوي او را درك كند و حسي او را بيابد. (4)

پاورقي

1- جامع أحاديث الشيعة، ج 5، ص 339، ح 3343.
2- سوره مباركه اعراف، آيه 53.
3- جامع أحاديث الشيعة، ج 5، ص 340.
4- رازهاي نماز، آيةالله جوادي آملي، ص142-143.

بازگشت