اسرار قيام


آداب باطني قيام چنان است كه سالك خود را در محضر حق حاضر ببيند و عالم را محضر ربوبيت بداند و خود را از حضار مجلس و مقيم و بين يدي الله محسوب كند و عظمت حاضر و محضر را به قلب برساند و اهميت مناجات با حق تعالي و خطر (بزرگي و عظمت) آن را به قلب بفهماند و با تفكر و تدبر، قبل از ورود در نماز، قلب را حاضر كند و به او بزرگي مطلب را بفهماند و آن را به خضوع و خشوع و طمأنينه و خشيت و خوف و رجاء و ذل و مسكنت تا آخر نماز ملتزم كند و با قلب مشارطه كند كه از اين امور مراقبت و محافظت نمايد، و تفكر و تدبر در احوال بزرگان دين و هاديان سبل كند كه براي آنها چه حالاتي دست مي داده و آنها چه معامله اي با مالك الملوك مي كردند؛ و از احوال ائمه ي هدي سرمشق بگيرد و به آن بزرگواران تأسي جويد و از تاريخ بزرگان دين و ائمه ي معصومين عليهم السلام اكتفا به سال و روز وفات و تولد و مقدار عمر شريف و امثال اين امور، نكند، بلكه عمده ي سير او در سير و سلوك ايماني و عرفاني آنها باشد كه معاملات آنها در عبوديت چه بوده و در سير الي الله چه مشيي داشتند و مقامات عرفاني آنها، كه از كلمات معجزه آساي آنها به دست مي آيد، چه اندازه بوده است. (1)

اهل معرفت قيام را به صورت شكلي و لفظي نماد توحيد افعالي مي دانند.
قيام به صورت شكلي اشاره به قيام عبد به حق و مقام قيوميت خداوند مي كند. مقام قيوميت حق، مقام تجلي فعلي او است كه در اين تجلي، فاعليت خداوند ظاهر مي شود؛ به گونه اي كه همه ي موجودات غرق در اين فاعليت هستند.
ادب عرفاني قيام آن است كه سالك، مقام فاعليت خداوند را به دل يادآوري كرده، قيوميت حق و وابستگي مطلق خلق به خدا را به باطن دل برساند. وقتي اين حقيقت در دل سالك استوار شد، قرائت نماز با زبان خدايي خوانده مي شود و ذاكر و مذكور خود خدا مي شود. در اين هنگام برخي از اسرار قدر براي او كشف شده و برخي از مراتب «كما أثنيت علي نفسك» (2)
و «أعوذ بك منك» (3)
براي او آشكار مي شود.

درباره ظاهر و سرّ قيام، ابوحامد غزالي، در كيمياي سعادت مي نويسد:
ظاهر وي آن است كه با بدن پيش خدا بايستي - سر در پيش افكنده بنده وار - و سرّ وي آن است كه دل از همه حركات و سكنات فرو ايستد... و اندرين وقت بايد كه از ايستادن خويش در روز قيامت در پيش خدا ياد كني...»

پاورقي

1- احكام و روح نماز، محمد وحيدي، ص191-193.
2- «تو همچنان هستي كه خود را ستوده اي». از دعاي رسول خدا صلي الله عليه و اله و سلم در سجده، الكافي، ج 3، ص 324، ح 12؛ مصباح الشريعه، ص 56، باب 24، عوالي اللئالي، ج 4، ص 113، ح 176.
3- «از تو به تو پناه مي برم». از دعاي پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم در سجده، الكافي، ج 3، ص 324، ح 12، مصباح المتهجد، ص 840.

بازگشت