روايت ديگري را پيرامون اسرار اذان كه از ابن عباس رضوان الله عليه نقل شده - هم او كه شاگرد مولايمان علي عليه السلام بوده، و رواياتش در مثل اين موارد يا به پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله منتهي مي شود و يا به مولايمان علي عليه السلام - ذكر مي كنيم: عطا مي گويد: من [و ابوالعالية] و سعيد بن جبير و عكرمة، در طائف نزد ابن عباس بوديم كه مؤذن آمد و گفت:
«ألله أكبر، ألله أكبر.»
و نام مؤذن قثم بن عبدالرحمن ثقفي بود.
عطا مي گويد كه ابن عباس گفت: آيا مي دانيد مؤذن چه مي گويد: ابوالعالية از او درخواست كرد و گفت كه ما را از تفسير آن آگاه نما.
ابن عباس گفت: وقتي مؤذن مي گويد: «ألله أكبر، ألله أكبر» در واقع مي گويد: اي كساني كه به زمين [و تعلقات عالم خاكي] سرگرم هستيد، نماز واجب شد، پس خود را براي انجام آن آسوده و فارغ كنيد. هنگامي كه مي گويد: «أشهد أن لا اله الا الله» در واقع مي گويد: روز قيامت بپا خواهد شد، و تمام آنچه در آسمانها و زمين است به نفع من گواهي خواهند داد كه در هر روز پنج بار شما را آگاه نمودم.
وقتي مي گويد: «أشهد أن محمداً رسول الله» در حقيقت مي گويد: روز قيامت برپا خواهد شد و حضرت محمد صلي الله عليه و آله به نفع من بر شما گواهي خواهد داد كه من در هر روز پنج بار شما را از اين مطلب باخبر نمودم، و حجت و دليل من در نزد خدا موجه و پابرجاست.
هنگامي كه مي گويد: «حي علي الصلاة» در واقع مي گويد: [بياييد به سوي نماز] همان دين استوار و برپا دارنده (1) و آن را بپا داريد.
وقتي كه مي گويد: «حي علي الفلاح»، در واقع مي گويد: بياييد به سوي طاعت خداوند، و بهره ي خويشتن را از رحمت خداوند، يعني نماز جماعت بگيريد.
وقتي بنده مي گويد: «ألله أكبر» در واقع مي گويد: بجا آوردن اعمال ديگر غير از نماز حرام گرديد.
و هنگامي كه مي گويد: «لا اله الا الله» در حقيقت مي گويد: امانت آسمانها و زمينهاي هفتگانه و كوهها و درياها بر گردنتان نهاده شد، اگر مي خواهيد روي آوريد، و اگر نمي خواهيد روي گردان شويد.»

اينك برخي از اسرار اقامه را براساس روايت ذكر مي كنيم:
3- محمد بن مروان [يا: هارون] مي گويد: امام باقر عليه السلام فرمود: «آيا مي داني كه تفسير گفتار كسي كه در اقامه مي گويد «حي علي خير العمل» چيست؟ وي مي گويد: عرض كردم: خير، فرمود: او تو را به سوي نيكي كردن مي خواند. آيا مي داني نيكي نمودن به چه كسي؟ عرض كردم: خير. فرمود: «تو را به نيكي نمودن به حضرت فاطمه و فرزندانش عليهم السلام فرامي خواند.»

4- اصبغ بن نباته مي گويد: در حضور محمد بن حنفيه - رضي الله عنه - اذان گفته شد. وي فرمود: «هنگامي كه پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله براي معراج به آسمان برده شد، و به آسمان ششم رسيد، فرشته اي از آسمان هفتم - كه تا پيش از آن روز هرگز فرود نيامده بود - فرود آمد و گفت:
«ألله أكبر، ألله أكبر» خداوند - جل جلاله - فرمود: من چنينم.
آن فرشته گفت: «أشهد أن لا اله الا الله»، خداوند - جل جلاله - فرمود: من چنينم و معبودي جز من نيست.
وي گفت: «أشهد أن محمداً رسول الله» خداوند - عزوجل - فرمود: او بنده و امين من بر مخلوقاتم مي باشد كه او را براي اداي رسالتهاي خويش برگزيده ام.
سپس گفت: «حي علي الصلاة» خداوند - جل جلاله - فرمود: نماز را بر بندگانم واجب نموده و آن را به عنوان دين و آيين خود قرار دادم.
آنگاه گفت: «حي علي الفلاح»، خداوند - جل جلاله - فرمود: رستگار گرديد هر كس كه به سوي نماز برود و به خاطر نيل به خشنودي ام بر آن مواظبت نمايد.
سپس گفت: «حي علي خير العمل»، خداوند - جل جلاله - فرمود: نماز برترين و پاكيزه ترين اعمال در نزد من است.
پس از آن گفت: «قد قامت الصلاة» و پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله جلو رفت و امام جماعت شد، و آسمانيان به او اقتدا نمودند، و اينجا بود كه پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله نزد آسمانيان شناخته شد.» (2)