جامعه ي اسلامي، يك جامعه ي پويا و در حال حركت به سوي تحقق ارزش هاي الهي است. از همين رو پيوسته در حال نبرد با مظاهر كفر و شرك و نفاق است. اين ستيز و مبارزه تنها در ابعاد فرهنگي، اقتصادي و سياسي نمايان نمي شود؛ بلكه گاه در شكل درگيري هاي نظامي نيز جلوه مي كند. پيامبر صلي الله عليه و آله در طول 23 سال رسالت خويش و به ويژه پس از هجرت به مدينه و پي ريزي حكومت اسلامي همواره در حال مبارزه بود. به گونه اي كه مسلمانان در دوران ده ساله ي حضور پيامبر صلي الله عليه و آله در مدينه بيش از هفتاد جنگ و درگيري نظامي داشتند. (1)
مسجد كه در حقيقت عضوي حساس و پرتلاش در پيكره ي جامعه ي اسلامي است، هرگز با اين مبارزات مقدس بيگانه نبود؛ بلكه در اين زمينه نقش هاي گوناگون و ارزنده اي را ايفا مي نمود. در زير بخشي از اين نقش ها را به اختصار بررسي مي كنيم. (2)