آداب كلي لباس


انسان در عين حالي كه يك حقيقت است، داراي سه مرتبه و شأن مي باشد:
مرتبه ي اول: شأن دنيايي و ظاهري كه مظهر آن حواس ظاهري و بدن طبيعي او است.
مرتبه ي دوم: شأن برزخي كه مظهر آن حواس باطني و بدن برزخي و مثالي است.
مرتبه ي سوم: شأن غيبي و باطني كه مظهر آن قلب و شئون قلبي است.
نسبت هر كدام از اين مراتب با يكديگر نسبت ظاهر و باطن و نسبت جلوه و محل تجلي است. به همين دليل آثار هر كدام از مراتب در مرتبه ي ديگر نيز تأثيرگذار است. به همين دليل است كه همه ي آداب ظاهري شرعي در باطن انسان اثر مي گذارد و معارف و عقايد الهي در برزخ و ظاهر انسان مؤثر است؛ مثلا ايمان به اين كه تنها مؤثر در عالم وجود، خداوند متعال است، باعث مي شود ملكات اخلاقي؛ مثل توكل و اعتماد به خدا و قطع طمع از مخلوقات به دست آيد. همين هم باعث خواهد شد كه انسان در ظاهر، بسياري از اعمال خوب؛ مثل انفاق و بسياري از اعمال زشت؛ مثل درخواست از مردم را ترك كند. اين تأثيرات گاه به اندازه اي عجيب است كه مي شود انساني با يك نگاه تحقير آميز به كسي، از اعلي عليين به اسفل السافلين سقوط كند و تا سال ها نتواند جبران كند. حالا كه تا اين اندازه ظاهر در باطن تأثير گذار است و قلب هاي ما هم چون بيد مجنون از باد ملايمي مي لرزد، بايد در امور عادي؛ مثل پوشيدن لباس هم ملاحظه ي حالات قلبي خويش را بكنيم. از آن جا كه نفس و شيطان دام هاي محكم و دقيقي را براي ما پهن مي كنند، لحظه به لحظه بايد از خدا طلب توفيق نماييم. حالا با توجه به اين نكات به سراغ آداب لباس مي رويم. انسان طالب رشد و كمال در جنس و شكل لباس از آنچه در روح اثر منفي مي گذارد پرهيز مي كند. نبايد گمان كرد كه وسوسه ي شيطان و نفس اماره فقط در لباس فاخر و زيبا است؛ بلكه گاهي انسان با يك لباس كهنه و بي ارزش از انسانيت ساقط مي شود. به همين دليل هم انسان بايد از لباس شهرت و پوشيدن لباس هايي برخلاف عرف دوري كند؛ چرا كه قلب، ضعيف است و همين كه در انسان اندكي تفاوت با ديگران ديد مي لغزد. گاهي مي شود كه انساني كه از كمالات انساني به كلي محروم است، فقط با پوشيدن لباسي فاخر و گران قيمت به ديگر بندگان خدا تحقير آميز مي نگرد كه اين نهايت ضعف در نفس او است. اي انسان بيچاره! تو چقدر مخلوق ضعيفي هستي! تو بايد فخر عالم امكان باشي، تو فرزند آدمي، بايد معلم اسماء و صفات باشي، بدبخت ناخلف! يك مشت فضولات و پارچه هايي را كه از حيوانات به دست آمده بر تن كرده و با آن فخر مي فروشي؟ اين افتخار از آن كرم ابريشم و گوسفند و شتر و سنجاب و روباه است، پس چرا با لباس ديگران فخرفروشي و تكبر مي كني؟ حضرت علي عليه السلام فرمود: «كسي كه لباس عالي بپوشد، حتما به تكبر مبتلا خواهد شد و متكبر بي شك در آتش خواهد افتاد». (1)
علاوه بر قيمت لباس، شكل لباس هم روي انسان تأثير مي گذارد. جامه اي كه شبيه لباس كفار است، امكان دارد در انسان حالت تعصب جاهلانه ايجاد كرده و او را از دوستان خدا و رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم بيزار گرداند و دشمنان خدا را محبوب او كند. به همين دليل امام صادق عليه السلام مي فرمايد: «خداوند تبارك و تعالي به يكي از انبياء وحي فرمود كه: «به مؤمنين بگو لباس دشمنان مرا نپوشيد و به شيوه ي دشمنان من غذا نخوريد و همچون آنان راه نرويد تا دشمن شويد؛ آن چنان كه آن ها دشمنان من هستند.»» (2)
همان گونه كه لباس هاي فاخر در انسان تأثير منفي مي گذارد، لباس هاي پست؛ چه از نظر جنس و چه از نظر شكل نيز تأثير بد دارد. گاهي تأثير منفي اين لباس ها از لباس هاي فاخر بيشتر است؛ چرا كه وقتي انسان مي بيند كه خود، لباس خشن و كرباس پوشيده و ديگران لباس هاي نرم و لطيف، حب نفس او را فرا گرفته و از معايب خويش غافل مي شود. به همين دليل هم مبتلا به عجب شده و با بندگان خدا متكبرانه برخورد مي كند و گاه نيز به ريا و مفاسد اخلاقي ديگر مبتلا مي شود. بيچاره از همه ي مراتب معرفت و تقوا و كمالات اخلاقي به لباس خشن و ژنده پوشي بسنده كرده و از هزاران عيب خود غافل شده؛ خود را كه از اولياي شيطان است، اهل الله پنداشته و بندگان خدا را ناچيز و بي ارزش مي داند.
امام صادق عليه السلام فرمود: «خداي متعال به شهرت لباس خشمگين مي شود.» (3)
رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم نيز فرمود: «كسي كه در دنيا لباس شهرت بپوشد، خداوند در آخرت لباس ذلت به او مي پوشاند». (4)

پاورقي

1- مستدرك الوسائل، ج 3، ص 257، ح 5؛ به نقل از: لب اللباب قطب راوندي.
2- الجواهر السنية، ص 347.
3- وسائل الشيعه، ج 3، ص 354، ح 1.
4- وسائل الشيعه، ج 3، ص 354، ح 4؛ ادب پرواز ، برگرفته از كتاب آداب الصلوة امام خميني، محسن عباسي ولدي، ص58-60.

بازگشت