يكي ديگر از دردناك ترين عارضه هايي كه موجب بطلان عمل انسان مي گردد، صفت رذيله ريا مي باشد كه انسان را تا مرز شرك مي برد.
ريا در عبادت از نظر روايات اسلامي شرك محسوب مي شود و هر كس عبادات و كارهاي خوب خود را به خاطر مردم انجام دهد، عمل او شرك آلود مي باشد.
كسي كه اعمالش را به منظور خوشايند ديگران انجام دهد، بدون ترديد، عملش با ريا همراه است و چنين عملي شرك محسوب مي شود.
مولاي بزرگوار، امام صادق عليه السلام مي فرمايند:
«هر گونه ريايي شرك است. هر كس براي مردم كار كند، پاداشش به عهده ي مردم است و هر كه براي خدا كار كند ثوابش بر خدا است.» (1)
ملاحظه مي شود كه شخص رياكار در معرض خطر بزرگي قرار دارد و علاوه بر اينكه نتيجه ي زحمات او به هدر مي رود، به عنوان يك مشرك نيز مورد خطاب قرار مي گيرد.
شرك در عبادت اگر دامنگير انسان شود، فرد مشكل بتواند خود را نجات دهد.
عبادتي باارزش است كه خالص براي خداي متعال باشد و انسان به قصد نزديكي به خدا آنها را انجام داده باشد.
خداوند متعال در سوره كهف، آيه 110، مي فرمايد:
«فَمَن كاَنَ يَرْجُواْ لِقَاءَ رَبِّهِ فَلْيَعْمَلْ عَمَلًا صَالِحًا وَ لَا يُشْرِكْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَدَا؛
پس هر كس اميد ديدار پروردگارش را دارد، بايد كاري شايسته كند و هيچكس را شريك پروردگارش قرار ندهد.»
پيامبر بزرگوار صلي الله عليه و آله و سلم در تفسير اين آيه شريفه مي فرمايند:
«هر كس براي خودنمايي به مردم نماز گزارد، مشرك است... و هر كس يكي از فرمان هاي خدا را براي خودنمايي به مردم بجاي آورد، مشرك است.» (2)
ريا در عمل انسان چنان مخفيانه عمل مي كند، كه انسان رياكارانه بودن آن را به آساني نمي تواند تشخيص دهد؛ زيرا انسان تصور مي كند كه همه اعمالش را براساس رضايت خداي متعال انجام داده است، اما اگر ذره اي ريا در عمل خود مشاهده كند، درخواهد يافت كه به عمل ريا گرفتار گرديده است.

مولاي بزرگوار، امام حسن عسكري عليه السلام مي فرمايند:
«نفوذ شرك در قلب انسانها، پنهان تر از حركت مورچه سياهي مي باشد كه در شب تيره و تاريك روي گليم سياهي راه برود.» (3)
بدين ترتيب مي توان دريافت كه عمل ريا، تا چه اندازه مخفيانه در رفتار انسان مي تواند ظاهر شود كه حتي خود فرد از آن آگاهي نداشته باشد.
بايد توجه داشت كسي كه ذره اي از عملش با اخلاص نباشد و رياكارانه صورت پذيرد، مورد عتاب خداوند متعال قرار خواهد گرفت.
مولاي بزرگوار، امام صادق عليه السلام در روايت ارزنده اي مي فرمايند:
خداي عزوجل مي فرمايد:
«من بهترين شريكم، هر كس در عملي كه انجام مي دهد، ديگري را شريك من سازد، از او نپذيرم، جز عملي كه خالص براي من باشد.»(4)
هرگاه عمل انسان بدون ريا باشد و فرد اعمال خود را خالص براي خدا انجام دهد، ايمانش رو به كمال مي رود و در غير اين صورت ايمان او نيز رو به نقصان خواهد گذاشت.
مولاي بزرگوار، اميرالمؤمنين عليه السلام مي فرمايند:
«ايمان بنده كامل نمي گردد مگر اينكه هر كه را دوست مي دارد، براي خدا باشد و هر كه را نيز دشمن مي دارد، براي خدا باشد.» (5)
بايد دانست كه شخص رياكار، آثار رفتارش از عملش نمايان است و افراد، به سهولت فرد رياكار را مورد شناسايي قرار مي دهند. اما گاهي ممكن است فرد در خفا دست به ريا بزند در اين صورت نيز اثر اعمال او از بين مي رود و به عنوان فردي رياكار و مشرك جلوه گر مي شود.
بنابراين افراد رياكار همواره بايد مواظب و مراقب رفتار ناهنجار خود باشند و نگذارند به خاطر يك عمل رياكارانه، تمام اعمال آنها باطل گردد و بايد توجه داشته باشند كه هيچ عملي از كسي پذيرفته نمي شود مگر اينكه با اخلاص باشد.
مولاي بزرگوار، اميرالمؤمنين عليه السلام مي فرمايند:
«هيچ عملي از تو در پيشگاه خداوند مورد قبول واقع نمي شود، مگر اينكه آن را با اخلاص انجام داده باشي.» (6)
و نيز فرموده اند:
«خوشا به حال كسي كه علم و عملش، دوستي و دشمنيش، داد و ستدش، سخن گفتن و سكوتش، رفتار و كردارش خالص براي خداي عزوجل باشد.» (7)
بنابراين انسان همواره بايد سعي نمايد كه در كار خود اخلاص داشته باشد و بدين وسيله تلاش نمايد خود را از بيماري مهلك ريا، رهايي بخشد و عمل خود را خالصانه براي خدا انجام دهد. در اين صورت است كه به اجر معنوي خواهد رسيد.
فرد رياكار همواره بايد با مطالعه درون خويش، تصميم بگيرد كه خصايص رياكارانه را از بين ببرد. شخص رياكار بايد رهنمودهايي را كه از سوي ائمه معصومين عليهم السلام ارائه گرديده، چراغ راه خويش قرار دهد و از خداوند متعال درخواست نمايد كه او را در از بين بردن اين بيماري ياري كند.
رهنمود ارزنده مولاي بزرگوار، امام صادق عليه السلام مي تواند راهنماي بسيار خوبي براي زدودن اعمال رياكارانه انسانها باشد. آن بزرگوار مي فرمايند:
«با عمل خود در مقابل مخلوقاتي كه قدرت ندارد كسي را زنده كند و يا بميراند، و هيچگونه توانايي ندارد كه تو را از چيزي بي نياز كند، ريا مكن.
ريا درختي است كه ميوه و ثمره آن، شرك پنهاني است و ريشه و منشاء آن نفاق است. روز قيامت به شخص منافق كه رياكار است گفته مي شود:
اجر و مزد خود را از كسي بگير كه براي او عمل كردي.
پس هنگام عبادت و طاعت متوجه باش كه براي چه كسي عبادت مي كني و چه كسي را مي خواني و به كه اميدوار هستي و از كه مي ترسي و بدان كه تو نمي تواني چيزي را از ضمير و فكر خود، از پروردگار متعال پنهان بداري و از آنچه در دل داري خداوند آگاه است و تو خودت را فريب مي دهي. خداوند عزوجل مي فرمايد: «مي خواهند خدا و مؤمنان را فريب دهند در حالي كه جز خودشان را فريب نمي دهند (اما) نمي فهمند(سوره مباركه بقره، آيه9).»
«(رياكاران فكر مي كنند) خدا و ايمان آورندگان را فريب مي دهند در صورتي كه آنها به جز خود، كس ديگري را فريب نمي دهند و آنان (بر اين كار خود) آگاهي ندارند.» (8)

رسول خدا(ص) فرمود: «عملي كه به مقدار ذره اي ريا در آن باشد خداوند آن را نمي پذيرد.(9)
كسي كه نه براي خدا، بلكه براي جلب نظر مردم يا رسيدن به موقعيت و شهرت، عبادت مي كند، او گرفتار دام شيطان است و عباداتش به هدر مي رود. اين اخلال در عبادت، توسط شيطان حتي گاهي پيش از عمل هم، در نيت پديد مي آيد و از «قصد قربت» بازمي دارد.
قرآن نه تنها به نماز و نيايشي خالصانه و زنده و ناب برمي انگيزد، بلكه در هشدار از آفت رياكاري و خودنمايي در نماز و نيايش و آميختن و آلودن اين برنامه ي عبادي به انگيزه هاي ناسالم و بهره وري ابزاري از آن مي فرمايد:
« فَوَيْلٌ لِّلْمُصَلِّينَ، الَّذِينَ هُمْ عَن صَلَاتهمْ سَاهُونَ، الَّذِينَ هُمْ يُرَاءُونَ، وَ يَمْنَعُونَ الْمَاعُونَ؛(10)
پس واي بر آن نمازگزاران. كه از نمازشان غفلت مي ورزند. همانان كه ريا مي كنند، و [مردم را] از آنچه مورد نياز [آنان] است باز مي دارند.»