مرحوم علامه طباطبايي در ذيل آيه فولّ وجهك شطر المسجد الحرام و حيث ما كنتم فولّوا وجوهكم شطره؛ اي پيامبر! پس بگردان خود را به طرف مسجدالحرام و هر كجا كه باشيد، صورت هايتان و توجهتان را به جانب كعبه بگردانيد فرموده است: همچنان كه ملاحظه ميشود در اين آيه ابتدا حكم تغيير قبله متوجه پيامبر اكرم (ص) شده و بعداً به عموم به مسلمانان تعميم داده شده است. اين تعبير مؤيد اين است كه تغيير قبله در حالي واقع شد كه پيغمبر در مسجد مشغول نماز بود و مسلمانان پشت سر حضرت قرار داشتند.(1)

ظاهراً اين واقعه در مسجدذوالقبلتين در سال دوم هجرت واقع شد اين مسجد در كوي بني سلمه در مدينه بود كه پيامبر مشغول نماز ظهر بود.

در اين جا چند احتمال وجود دارد:

1 - پيامبر مشغول نماز نافله بوده كه تغيير قبله رخ داد. در اين صورت پيامبر به طرف كعبه برميگردد و نمازش باطل نميشود و مشكلي پيش نميآيد. طبق اين احتمال نماز جماعت برقرار نبوده.

2 - پيامبر مشغول نماز واجب ظهر بوده و تعداد كمي مثلاً يك صف به او اقتدا كرده بودند.

چون تعداد افراد قبيله بني سالم شركت كنندگان در نماز جماعت خيلي زياد نبوده است.

در اين صورت تغيير جهت مشكلي پيش نميآورد، چون همه حدود 180 درجه برميگردند. پيامبر (ص) كه امام جماعت بود، ميتواند در همان صف اول باشد، بنابراين با تغيير جهت امام و مأمومين در يك صف به حدود 180 درجه مستلزم هيچ حركتي نيست.

3 - تعداد شركت كنندگان در نماز جماعت زياد بوده و چند صف پشت سر پيامبر نماز ميخواندند. در اين فرض وقتي پيامبر به جهت كعبه تغيير جهت ميدهد، مأمومين كه پشت سر پيامبر بودهاند، بايد مقداري راه بروند و پشت سر پيامبر قرار بگيرند. در اين صورت حركت كردن و راه رفتن بين نماز به اين مقدار براي نماز اشكالي ندارد، چنان در مواردي حركت و راه رفتن در نماز اشكالي ندارد.

هر يك از اين سه احتمال را بپذيريم، مشكلي پيش نميآيد.

پينوشتها:

1 - ترجمه تفسير الميزان، ج 1، ص 454.





دفتر تبليغات اسلامي