در تفسير معناي خوف در آيه فوق چند وجه و معنا ذكر شده است:

1 - مقيد به خوف شدن به خاطر وضع مسلمانان در صدر اسلام است، زيرا به خاطر خطرهاي فراواني كه آنها را تهديد ميكرد، يكسره در ترس و وحشت قرار داشتند. به اصطلاح قيد غالبي است. در علم اصول ثابت شده كه قيد غالبي مفهوم ندارد. بدين معنا كه مفهوم آيه اين نيست كه پس اگر نترسيديد، نماز را كامل بخوانيد بلكه بيان وجود ترس، گزارشي از وضع مسلمانان است، و موارد ديگري از اين قبيل در قرآن وجود دارد.(1)

2 - نماز قصر نخستين بار هنگامي كه مسلمانان در ترس و وحشت از دشمن قرار داشتند، وضع شد؛ سپس اين حكم توسعه پيدا كرده و در همه موارد سفر (چه همراه با ترس باشد يا نباشد) وارد شده است.(2)

3 - ممكن است اين قيد، جنبه تأكيد داشته باشد؛ يعني نماز شكسته در هر حال بر مسافر لازم است؛ اما به هنگام ترس از دشمن تأكيد بيشتري بر آن هست.(3)

معناي آيات با وجهاي ذكر شده، مطابق با روايات و سيره و سنت پيامبر(ص) است.

روايات فراواني نقل شده كه رسول خدا(ص) هنگام حجةالوداع و سفر از مكه به مدينه و سفرهاي ديگر نماز را شكسته ميخواند، بي آن كه خوف و ترسي وجود داشته باشد. (4) در جنگ حنين نيز حضرت نماز را شكسته خواند.(5)

ابن عباس نقل ميكند: پيامبر از مدينه به مكه در حال امنيت مسافرت كرد و هيچ ترسي نبود (جز ترس از خدا) اما دو ركعت خواند؟(6)

بارها از رسول خدا پرسيده شد: آن روزها كه در سفرها از دشمن ميترسيديم، گذشته است و الان در امنيت سفر ميكنيم، آيا باز نماز شكسته است؟! فرمود: صدقه الله عليكم فاقبلوها؛ نماز شكسته در سفر هديهاي از جانب خدا است؛ پس آن را قبول كنيد.(7)

امام صادق(ع) فرمود: افطار در سفر و نماز قصر از هداياي الهي است. كسي كه از اين كار صرف نظر كند( و نماز از خود را در سفر تمام بخواند) هديه الهي را رد كرده است.(8)

پينوشتها:

1 - آيت الله مكارم شيرازي، تفسير نمونه، ج4، ص 96، ذيل آيه.

2 - علامه طباطبايي، تفسير الميزان، ج5، ص 61.

3 - تفسير نمونه، ج4، ص 96، ذيل آيه.

4 - بيهقي، السنن الكبري، ج3، ص 134، كتاب الصلاة.

5 - همان، ص 136.

6 - همان، ص 135.

7 - همان، ص 134.

8 - وسائل الشيعه، ج5، ص 520.



دفتر تبليغات اسلامي