اولاً : منظور از تمايل به طرف چپ - كه براي اهل عراق مستحب است - اين نيست كه از جنوب به طرف مغرب يا مشرق منحرف شوند تا منافاتي با انحراف قبله عراق از جنوب به طرف مغرب داشته باشد ، بلكه ، منظور ، تمايل از قبله به طرف چپ قبله است و تفاوت اين دو بسيار است ( دقّت كنيد ) .
ثانياً : فقيهان در اين باره كه چرا براي اهل عراق مستحب است از قبله كمي به چپ متمايل شوند ، و دليل ذكر كرده اند :
1 . نظريه اي كه مرحوم علاّمه مجلسي در بحارالانوار ( كتاب صلوة ) بيان فرموده و حاصل آن اين است ، ممكن است علّت انحراف و متمايل به طرف راست ساخته شده بود ، گرچه اين انحراف به مقدار نبود كه نماز را باطل كند ، ولي ائمّه ( عليهم السلام ) ، براي اينكه مردم نقطه حقيقي قبله را درك كنند و ضمناً مخالفتي با خلفا كه بيشتر مساجد آن زمان به فرمان آنها ساخته شده بود نكرده باشند ، اين دستور را صادر نمودند . فايده اين دستور اين بوده كه مردم بدون ابراز مخالفت با خلفا بتوانند از فضيلت توجّه به نقطه واقعي قبله بهره مند گردند .
2 . نظريه اي است برآمده از روايات كه خلاصه آن چنين است : حدود حريم كعبه از طرف راست دو ميل و از طرف چپ ، چهار ميل است و اين مقدار داراي احترام معنوي خاصّي است . البّته اين موضوع مربوط به حدود حرم كه چهار فرسخ در چهار فرسخ است نيست .
بنابراين انسان با توجّه به طرف چپ قبله از اين نظر حريم بيشتري دارد از محدوده قبله خارج نمي شود ، ولي ممكن است با توجّه به طرف راست از اين نظر حريم كمتري دارد از محدوده اصلي قبله خارج شود . در حقيقت اين حكمي احتياطي است كه انسان در نماز متوجّه نقطه اي شود كه احتمال بيرون رفتن از حريم كعبه در آن كمتر باشد . ممكن است نظر محقّق حلّي نيز اشاره به همين نكته يا نكته اوّل داشته باشد .

موسسه در راه حق