سرأ تفاوت ركعات نمازهاي يوميه از اموري است كه تاكنون

انديشههاي بشري، نتوانسته به آن پي ببرد و در متون ديني نيز به اين

موضوع پرداخته نشده است; مگر دو ، سه روايت كه تنها اشارهاي گذرا

داشتهاند. در اين گونه موارد توجه به چند نكته لازم است :

1- آنچه كه براي ما روشن ميباشد، اين است

كه روح نماز، عبوديت و تسليم در برابر خداوند

متعال است و تسليم بودن در برابر حق، يعني، اين

كه بنده دستورات خدا را بدون چون و چرا انجام

دهد و... اختلاف تعداد ركعات نماز و هم چنين

تعيين اوقات و ساير جزئيات عبادات - علاوه بر

اسرار و رموزي كه در آنها نهفته و ما از آنها اطلاعي

نداريم - روحيه تسليم در برابر خدا

و دستورات پيامبر را در ما تقويت و استوار ميكند.

2- در متون ديني; يعني، قرآن كريم و روايات

معصومين(ع) در مواردي كه لازم و ضروري بوده،

بعضي از اسرار و فلسفه احكام مستقيما مورد اشاره

قرار گرفته است; مثل: فلسفه نماز، روزه، حج، جهاد

و ... لكن در مورد جزئيات احكام اولا: نياز و

ضرورتي براي بيان اسرار و فلسفه آنها وجود

نداشت و ثانيا: همه مردم قدرت هضم بسياري از

اسرار را نداشتند و ائمه(ع) تنها در جواب افرادي كه

چيزي در اين زمينه ميپرسيدند، مطالبي را كه

مطابق با فكر و درك آنها بود، بيان ميكردند. بديهي

است كه در اين گونه موارد، نميشود حكم كرد كه

فلسفه و اسرار آن احكام منحصر به چيزي است كه

در آن روايت اشاره شده است; زيرا اگر پرسش

كنندگان اسرار زيادتري را ميخواستند، پيشوايان

ديني از جواب دريغ نكرده و مطالب زيادي

ميگفتند و ما از اين نمونهها زياد داريم كه شخصي

از امام چيزي را ميپرسيد و جوابي ميگرفت و

دوباره كه سوال ميكرد، امام مطلب عميقتري را

براي او بيان ميفرمود. از جمله اين كه فضيل

ميگويد: از امام(ع) پرسيدم: چرا كنيه پيامبر(ص) را

ابوالقاسم ناميدند؟ حضرت فرمود: براي اين كه

پسري داشتند به نام قاسم، به همين دليل آن

حضرت را ابوالقاسم گفتند. گفتم: يابن رسول الله!

اگر مرا سزاوار ميدانيد زيادتر از اين مطلب بيان

بفرماييد. گفتند: آيا ميداني كه رسول خدا(ص)

فرمود: ((من و علي دو پدر اين امتيم))؟ گفتم: بله. بعد

فرمود: آيا ميداني كه رسول خدا(ص) پدر جميع

امت است و علي نيز از امت پيامبر است و آيا

ميداني كه علي(ع) قاسم (تقسيم كننده) بهشت و

جهنم است؟ گفتم: بلي. فرمود: به پيامبر(ص) ،

ابوالقاسم گفته شد; چون او پدر كسي است كه

تقسيم كننده بهشت و جهنم است. پرسيدم; چگونه

پيامبر(ص) پدر امت است. فرمود: شفقت و مهرباني

پيامبر(ص) بر امتش، مانند شفقت و مهرباني پدر بر

فرزندانش است و علي نيز بهترين امت پيامبر(ص)

است و پس از او علي براي





امت از همه دلسوزتر و مهربانتر است و او پدر امت

است. به اين جهت پيامبر(ص) فرمودند: ((من و علي

پدر اين امتيم))(17) و اگر راوي به اين جواب نيز بسنده

نكرده بود، امام(ع) اسرار زيادتري را براي او بيان

ميكردند. و در مورد تعداد ركعات نمازها از بعضي

روايات چنين استفاده ميشود كه نماز در ابتدا دو

ركعتي بوده است; چنان كه فضيل گويد: از امام

صادق(ع) شنيدم كه ميفرمود: ((خداوند نمازها را دو

ركعتي قرار داد، سپس رسول خدا(ص) هفت ركعت

به آنها افزود))(18); ولي سرأ اين كه چرا پيامبر(ص) اين

هفت ركعت را افزودند، بر ما درست معلوم نيست.

فضل بن شاذان نيز از امام رضا(ع) روايت نموده

كه آن حضرت فرمود: ((نمازي را كه خداوند بر امأت

واجب كرد، دو ركعتي بود، ولي رسول خدا(ص)

چون ميدانست كه مردم اين دو ركعت را آن گونه كه

شايسته است انجام نخواهند داد و حق آن را ادا

نخواهند كرد به نمازهاي ظهر، عصر و عشا دو

ركعت و به نماز مغرب يك ركعت افزود تا نقص و

كمبودي را كه در مورد اداي اصل نماز از طرف

نمازگزاران پديد ميآيد جبران شود))(19) و روي

همين حساب نيز نمازهاي چهار ركعتي در سفر دو

ركعت خوانده ميشود; چون اصل نماز هميشه و در

همه حال محفوظ است و كم و زياد نميشود.

سعيد بن مسيأب گويد: از امام سجاد(ع)

پرسيدم: از چه هنگامي نمازها به اين صورتي كه

امروز هست واجب شد؟ حضرت فرمود: ((از

هنگامي كه اسلام قدرت يافت و جهاد بر مسلمين

واجب گشت، رسول خدا(ص) هفت ركعت به

نمازها افزود; ولي نماز صبح را به حال خود باقي

گذاشت; زيرا وقت آن تنگ بود و چون ملائكه شب

در حال عروج به آسمان و ملائكه روز نيز در حال

نزول بر زمين هستند، براي اين كه هر دو گروه از

ملائكه در هنگام نماز حضور داشته باشند، نماز

صبح را به حال اول خود باقي گذاشت و قرآن كريم

نيز ميفرمايد:

((و قرآن الفجر ان قرآن الفجر كان مشهودا))(20).

از اين روايت دو مطلب استفاده ميشود: اول

اين كه، افزايش هفت ركعت به نمازها، هم زمان با

اوج و گسترش اسلام، براي بالا بردن روحيه ايمان و

عبوديت در مسلمانان، لازم و ضروري بود و دوم

اين كه نماز صبح براي اين كه مورد شهود همه

ملائكه قرار گيرد به حالت اوليه خود باقي گذاشته

شد و از روايت ديگري نيز استفاده ميشود كه

نمازهاي يوميه هر كدام مناسب اوقات

خاص خود تعيين شدهاند بدين صورت كه:

صبحگاهان وقتي كه انسان از خواب برميخيزد،

روي مصالحي از جمله اين كه انسان هنوز با مسائل

دنيا و زندگي درگير نشده، نماز دو ركعتي خوانده

ميشود و در وسط روز به جهت اشتغال به امور

مادي و زندگي نياز بيشتري براي راز و نياز و عبادت

وجود دارد; بلكه انسان از ياد خدا غافل نشود و او

را فراموش نكند.


ستاد اقامه نماز