آن چه باعث حضور قلب ميشود، دو امر است: يكي فراغت وقت و قلب، و ديگر اين كه آدمي اهمّـيّت عبادت را به قلب بفهماند. همان طور كه انسان براي كسب مال و منال و مطالعه و... وقت ميگذارد، براي كليه عبادات از جمله نماز نيز بايد وقتي را تنظيم كند، كه در آن وقت از امور ديگر فارغ باشد، تا حضور قلب كه مغز و لُبّ عبادات است براي او ميسر گردد.

اگر انسان بفهمد، نماز يكي از امور مهمي است كه از كارهاي ديگر اهميتش بيشتر ميباشد، بلكه اصولاً با امور ديگر قابل مقايسه نيست، وقت آن را نيز حفظ ميكند. همچنين اگر درك كند در محضر چه كسي ايستاده توجّه خود را جز به او جلب نميكند. اما اگر نماز را با تكلّف به جا آورد، كارهاي مهم ديگري را در پيش روي خود ميبيند، كه خدا ناكرده نماز را مزاحم آنان مييابد، لذا دست و پا شكسته يا بدون توجّه لازم، آن را به جا ميآورد. مهمتر از فراغت وقت، فراغت قلب است. اگر انسان مناجات با حق را، مثل تكلم با يك نفر از بندگان صاحب قدرت، هر چند كه در مقابل خداي تعالي ناچيز است، فرض كند، تا زماني كه با او مذاكره ميكند، از غير غافل و با تمام وجود متوجه اوست. اما در نماز حواس ما به چه جاهايي كه نميرود، و اين به خاطر اين است كه معناي مناجات با حق را، درك نميكنيم، و تكاليف الهي را سربار امور ميدانيم. پس بايد سر چشمه را اصلاح كرد و ايمان به خداوند و فرمايشات انبيأ پيدا كرد، تا كار اصلاح شود، همه بدبختيها از ضعف ايمان است. البته طريقة كسب آن نيز ممكن و سهل است و با قدري مواظبت و مراقبت، ان شأالله مقدور خواهد بود فقط انسان بايد تا مدتي اختيار مرغ خيال را به دست گيرد، و هر وقت خواست از شاخهاي پرواز كند، آن را حفظ نمايد، پس از مدتي مراقبت، رام و آرام ميشود و فارغ البال، توجه به حق و اشتغال به عبادت او پيدا ميكند.

البته اموري ميتوانند به عنوان مقدمة اين حضور قلب، باشند، تا خيالات واهي، تسلط انسان را در بين نماز متوجه خود نگردانند، كه از اين ميان ميتوان به موارد ذيل اشاره كرد: 1ـ تلاش در جهت كسب معرفت نسبت به خداوند تعالي. (هر چه شناخت نسبت به خدا بيشتر باشد، توجّه او در نماز بيشتر ميشود.)

2ـ اهمّـيّت به اذان و اقامه و تعقيبات.

3ـ نماز گزاردن در محلي آرام و ساده. (بدون زينتهاي جلب توجّه كننده) 4ـ تلاوت قرآن قبل از نماز.

5ـ پرهيز از بيهودهگويي در طول شبانهروز.

6ـ توجّه به الفاظ و معاني در نماز و دعا.

7ـ تلاش در فهم اسرار عبادات. (هرچند بشر از تمامي اسرار، آگاهي ندارد) 8ـ توجّه به اين كه هنگام نماز، ثناي معبود را ميكنيم، هر چند ندانيم چه ثنايي. 9ـ كسب روزي حلال.

و در آخر متذكر ميشويم، كه تمام اعمال و رفتار ما در طول شبانهروز، در چگونگي نماز گزاردن ما، مؤثر است، لذا بايد هر چه بيشتر تلاش در اصلاح اعمال خود بنماييم.













جامعة الزهراء