در مضمون روايت پيامبر(ص) و تطبيق آن با روايت ديگر يك نظر شخصي است كه از مرحوم سيد حيدر (ره) در جامع الاسرار آمده و توجيه آن چنين است كه انسان از دو زندگي برخوردار است، يكي زندگي مادي و حيواني؛ ديگري حيات روحاني. در زندگي مادي دو چيز نقش تعيين كننده دارد: يكي زيبايي ظاهري كه مظهر آن عطر و خوشبويي است؛ و ديگري شهوي كه زن تكميل كننده آن و در نهايت موجب آرامش مرد مي گردد. به همين دليل آن دو را مربوط به شناسايي انسان دانسته است. ولي عليرغم شادي و طرب و تسكين شهوي مشكل انسان حلّ نخواهد شد، بلكه بايد به زندگي روحاني اش بپردازد، و آن ارتباط با خداوند بزرگ است. يك نكته قابل ذكر است كه، اين دو حيات لازمه يكديگرند، و تا مسائل مادي اعم از معاش، زن و زندگي دنيايي حل نشود، به يقين صعود به مقامات روحاني آسان و بلكه ممكن نيست. پس نه مي توان قوه شهويه را از كار انداخت و نه مي توان دربست در خدمت آن قرار گرفت. آنها وسيله اند تا تكامل انسان به نقطه اوجي كه دارد برسد، و آن {H{/Bفِي مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِيكٍ مُقْتَدِرٍ{w1-6w}{I54:55I}/}H} است. اما نكته ايشان كه زن جزء مرد است و آن به زمان خلتقش برمي گردد؛ در واقع بالاترين عظمت براي زن همين معشوق بودن اوست. مرد در نظام خلقت عاشق است و تا معشوق نباشد عاشقي مفهومي نخواهد داشت. در رابطه با تقدم خودشناسي بر خداشناسي وجوه متعددي ذكر شده است، از جمله اينكه: اولاً، وصف نفس به حيات بالذات است، برخلاف جسم كه بالفرض زنده مي باشد. ثانياً، نفس جسم و متحيّر و مكانمند و داراي جهت نيست. ثالثاً، قائم به خود است و عرض نيست. رابعاً، كون و فساد در آن راه ندارد. با توجه به اين ويژگيها كه بسيار شباهت به اوصاف الهي دارد، انسان با شناختن آن به خداشناسي راه مي يابد. اي {Sآنكه تو طالب خدايي بخدا# از خود بطلب كز تو جدا نيست خداS} {Sاول به خودآ چون به خود آيي بخدا# اقرار نمايي به خدايي خداS} {V(بحر المعارف، ص 293)V} براي آگاهي بيشتر ر.ك: 1- يازده رساله در معرفت نفس 2- معرفت نفس، ج 1 - 3 3- عيون النفس، نگاشته آيت اللَّه حسن زاده آملي

مركز فرهنگي نهاد رهبري در دانشگاه ها