خداوند در آيههاي آغازين سورة مؤمنون ويژگيهاي مؤمنان را بيان ميكند. يكي از آنها خشوع و فروتني در نماز است و ديگري مواظبت برنماز است.

خشوع يعني حالت تواضع و ادب جسمي و روحي كه در برابر شخص بزرگ يا حقيقت مهمي در انسان پيدا ميشود و آثارش در بدن ظاهر ميگردد مؤمنان هنگام نماز آنچنان حالت توجه به پروردگار پيدا ميكنند كه از غير او جدا ميگردند و به او ميپيوندند، چنان غرق حالت تفكر و حضور و راز و نياز با پروردگار ميشوند كه بر تمام ذرات وجودشان اثر ميگذارد.

پس از آن يكي از اوصاف مهم و ويژه اين مؤمنان را كه محافظت بر نماز باشد را بيان كرده است:

علامه طباطبايي; ميفرمايند: با توجه به آيات ابتدايي سورة مؤمنون كه اوصاف مؤمنان در آن بيان شده و اولين صفت مؤمنان را خشوع در نماز دانسته، معلوم ميشود كه مراد از محافظت بر نماز، هم در آن سوره و هم در آيه سورة انعام همان خشوع در نماز و تذلل و تأثر باطني از عظمت پروردگار در موقع ايستادن در مقام عبوديت او است.(تفسير الميزان، علامه طباطبايي;، ج 7، ص 280، جامعه مدرسين.)

در مقابل برخي مفسران محافظت را به مراقبت وقتهاي نماز تفسير كردهاند.(مجمع البيان، علامه طبرسي، ج 4، ص 517، دارالمعرفة.)

هر دو معنا را ميتوان چنين جمع كرد كه: مراد از محافظت بر نماز، حفظ آداب، شرايط، اركان و ويژگيهاي آن است; آدابي كه ظاهر نماز را از آن چه ماية فساد است حفظ كند و هم روح نماز را كه حضور قلب است تقويت نمايد و هم موانع اخلاقي را كه سدّ راه قبول آن است، از بين ببرد.(تفسير نمونه، همان، ج 25، ص 39، دارالكتب الاسلامية.)

حفاظت بر نماز بنابر معناي نخست، همان خشوع است و بنابر معناي دوم ميان خشوع و حفاظت بر نماز تفاوت است، ولي قرآن كريم در بيان ويژگيهاي مؤمنان، در سورة مؤمنون، در مقام بيان ترتيب وقوع خارجي اين ويژگيها نيست، تا گفته شود چرا اين ترتيب رعايت نشده است.



فرهنگ ومعارف قرآن