ائمه (ع) در حالات خود مراتب گوناگوني داشتهاند نحوه حضور قلب آنان در نماز سه گونه متصور است:

الف)- گاهي توجه به خدا به گونهاي بوده كه هيچ چيز ديگر را متوجه نميشدند و نمونههاي بسياري از اين قبيل از ائمه نقل گرديده است.

ب)- گاه ممكن است در ضمن حضور قلب كامل، كم و بيش متوجه امور خارجي نيز بودهاند ولي بجهت عدم وظيفه نسبت به آنها عكسالعمل نشان ندادهاند.

ج)- در مواردي ضمن حضور قلب كامل، به برخي از مسائل توجه داشته و بر حسب وظيفه يا استحباب عكسالعمل نشان دادهاند، بدون آن كه مانع توجه آنان به خدا باشد. از اين نمونه همان اعطاي انگشتر توسط اميرالمومنين (ع) به سائل است. عرفا گويند اين مرتبه از حضور قلب كامل از مرتبه اول است، زيرا در اولي توجه به خداوند حجاب و مانع عالم كثرات است ولي در اين مرحله آنچنان فاني در رب و وصل به اوست كه از آن مرتبه به شهود عالم ميپردازد و به اصطلاح مرتبه لاحجاب مطلق است. حالات امامان (ع) در نماز داراي مراتب متفاوتي بوده است. بر اساس ديدگاه برخي از عارفان، حضور قلب آن حضرت در زمان اشاره به انگشتر، حضور قويتري است يعني، در مرحلهاي كه تير از پاي حضرت بيرون آورده و متوجه نميشوند، مرتبهاي است كه حضور در پيشگاه حضرت حق محضور عالم شهود است. ولي در مرتبه ديگر مرتبه لاحجاب مطلق است، نه حضور غيب مانع حضور عالم شهود است و نه بالعكس. آنچه هيچ گاه در نمازهاي آنان وجود نداشته، حجاب شدن عالم شهود نسبت به عالم غيب است.

به عبارت ديگر بايد دانست كه تفاوت امامان با برخي عرفا در آن است كه گروهي از عرفا وقتي در يكي از مقامات سير و سلوك هستند حضور در مقامات ديگر براي آنان به آساني ممكن نيست ولي امامان داراي آنچنان توانمندي روحي و معنوي هستند كه به آساني ميتوانند دو عبادت نما و زكات را همراه با يكديگر و بدون كاستي در حضور قلب و اخلاص انجام دهند و آنجا كه امور شخصي و مادي مطرح است، همان مقام معنوي خويش را حفظ كنند و درد جسمي، آنان را از حالت وصال و مقام فناء خارج نگرداند.



مؤسسه پيوند با امام