اختلاف شيعه و اهل سنت در اين مسائل به اختلاف در مباني استنباط احكام ديني

بر مي گردد.

هر يك از مذاهب فقهي اسلامي براي استنباط احكام دين، از يكسري اصول و مباني بهره مي گيرند. طبيعي است كه اگر در اصول، مباني و منابع استنباط با هم اختلاف داشته باشند، نتيجه و رهاورد استنباط ها متفاوت خواهد شد. بسياري از اختلافات فقهي شيعه و سني، ريشه در تفاوت ديدگاه ها در اصول و مباني استنباط دارد، مثلا‍ً اهل سنت افزون بر قرآن و سنت پيامبر(ص) به سنت صحابه و گاهي به سنت تابعين ارزش مي دهند، ولي شيعه افزون بر قرآن و سنت پيامبر (ص)، به سنت اهل بيت پيامبر(ص) بها مي دهند و سنت صحابه را اگر مستند به سنّت پيامبر نباشد، به عنوان منبع شرعي نمي پذيرند.

برخي از اختلافات فقهي ريشه در همين نكته دارد. اختلاف در وضو هم از همين نوع است. شيعيان با تمسك به حديث ثقلين، به اهل بيت و امامان معصوم(ع) مراجعه مي كنند و احكام شرعي خويش را فرا مي گيرند، امّا اهل سنّت اين چنين نيستند.

در زمان خلفا به ويژه خليفة دوم (عمر) سياست جلوگيري از نشر حديث رواج داشت و خلفاي بعدي تا زمان عمر بن عبدالعزيز، همين سياست را در پيش گرفتند كه سرانجام بسياري از روايت هاي پيامبر اسلام(ص) و حوادث صدر اسلام به فراموشي سپرده شد و نسل هاي بعدي نسبت به آن بيگانه شدند. زين پس شيعيان با مراجعه به امامان معصوم(ع) توانستند سنت فراموش شده پيامبر(ص) را دريابند و آن را سرمشق زندگي خويش قرار دهند؛ به عنوان مثال: امام باقر(ع) در اين راستا ظرف آبي برداشت و به وضو پرداخت و فرمود: پيامبر (ص) چنين وضو مي ساخت.(1)

كيفيت وضوي اهل سنت به جهت تفسيري است كه ايشان از آيه فاغسلوا وجوهكم و ايديكم الي المرافق (2) دارند.

ظاهر معناي آيه چنين است كه صورت و دستها را تا آرنج بشوييد. اهل سنت از كلمه الي خيال ميكنند كه آيه ميگويد دستها را از سرانگشتان به طرف آرنج بشوييد، ولي با اندكي دقّت روشن ميشود كه كلمه الي تنها براي بيان حدّ شستن است، نه كيفيّت شستن.

توضيح: آيه درست به آن ميماند كه انسان به كارگري سفارش ميكند ديوار اتاق را از كف تا يك متر رنگ كند. بديهي است منظور اين نيست كه ديوار از پايين به بالا رنگ شود، بلكه منظور اين است كه اين مقدار بايد رنگ شود، نه بيشتر و نه كمتر. بنابراين فقط مقداري از دست كه بايد شسته شود، در آيه ذكر شده اما كيفيت آن در سنت پيامبر (كه به وسيله اهل بيت به ما رسيده) آمده است و آن شستن آرنج است به طرف سر انگشتان.(3)

البته مذاهب چهارگانه اهل سنت، شستن دست هنگام وضو از سر انگشتان تا آرنج را واجب نميدانند و ميگويند بهتر است كه بدين طريق وضو گرفته شود.

اماميه(شيعه) گفتهاند: از آرنج واجب است و عكس آن باطل است، هم چنان كه مقدّم داشتن دست راست بر چپ واجب است. باقي مذاهب گفتهاند: شستن آنها به هر طريقي كه باشد، واجب بوده و تقديم دست راست و شروع از انگشتان تا آرنج افضل است؛ (4) يعني ثواب بيشتري دارد.

شستن پا به جاي مسح كه ميان اهل سنت رواج دارد، تفسير خاصي است كه از ادامه همان آيه ارائه دادهاند. به نظر آنها كلمه ارجلكم (پاها) بر وجوهكم (صورتها) عطف شده و بايد مانند آن شسته شود، اما شيعه معتقد است اين كلمه بعد از كلمه رؤوس (سرها) ذكر شده و عطف به آن است و بايد پاها را مانند سر مسح كنيد.

در هر حال اختلاف عمل در مذاهب اسلامي ناشي از اختلاف برداشت و فهم متفاوت از آيات بوده و سنت پيامبر را هر دو گروه طبق عقيده خود ميدانند، اما شيعه افتخار دارد كه پيرو ائمه اطهار بوده و پيشوايان معصوم(ع) از آيات الهي و روش و سنت و گفتار رسول خدا(ص) آگاهتر بوده و درستتر تفسير ميكنند.

و همان گونه كه بيان شددر روايات ائمه(ع) بيان شده كه روش وضوي پيامبر(ص) به روش شيعه بوده است.

مسئله دست بسته بودن (تكفير و يا تكتّف) در حال نمازكه اهل سنت انجام مي دهند, از زمان خليفهء دوم مرسوم شد و از بدعت هاي ايشان است . در زمان پيامبر و خليفهء اول اين طور نماز مي خواندندهنگامي كه اسيران جنگي ايراني بر عمر وارد شدند, همين كار راكردند. عمر از اين كار خوشش آمد و گفت : خوب است در نماز در برابر پروردگار همين كار را بكنيم . اما شيعه با توجه به روايات امامان معصوم آن را درست نمي داند.

. امام باقر(ع) فرمود: و عليك بالاقبال علي صلاتك ... قال : ولا تكفّر فانّما يصنع ذلك المجوس ; بر تو باد به توجه قلبي بر نمازت ... و دست بر روي دست در حال نماز نگذار, زيرا اين كار مجوس است (5.

بنابر اين به عقيده شيعه اين نحو نماز خواندن درست نيست وتكفير يكي از مبطلات نماز است , زيرا بدعت در دين محسوب مي شود.پيامبر(ص)فرمود: صلّوا كما رأتيموني أصلي ; همانطور كه من نماز مي خوانم نماز بخوانيد. پيامبر و اصحاب دست بسته نمي خواندند.

پينوشتها:

1- شيخ حرّ عاملي، وسايل الشيعه، ج 1، ص 274، ج 7.

2 - سوره مائده (5) آيه 6.

3 - تفسير نمونه، ج 4، ص 286.

4 - محمد جواد مغنيه، فقه تطبيقي ،ترجمه كاظم پورجوادي، ص 40.

5 - وسائل الشيعه , ج 4 باب 15 از ابواب قواطع الصلاة



دفتر تبليغات اسلامي