مقامات كلام و موارد آن مختلف است و بلاغت تكلّم و سخن گفتن، با توجّه به مقتضاي حال است. گاهي مقام، مقام اجمال است و گاهي مقام تفصيل. در اين موارد(اذان و اقامه و تشهّد) مقام، مقام تفصيل نيست؛ و غرض، شهادت دادن است به جملهاي كه جامع و شامل جميع عقايد حقّه باشد؛ و تمام دعوت پيغمبر اكرم(ص) و رسالت ايشان را در كمال ايجاز و اختصار فرا بگيرد. تفصيل دادن در اين مقام، نقض غرض و خلاف بلاغت و قواعد ادبي است و سبب ميشود كه كلام از نظم خود خارج شود.
شهادت به توحيد با همين جمله، متضمّن شهادت به تمام عقايد حقّه در مورد خدا وصفات او ـ عزّاسمه ـ از وحدانيّت و ساير صفات ثبوتيّه و سلبيّه است. تفصيل آن در اين جا، نه مناسب اذان و اقامه است و نه مناسب تشهّد؛ زيرا سبب اطالة كلام در جائي ميشود كه در آنجا اختصار و اجمال، نه تنها مناسب، بلكه لازم است.
هم چنين شهادت به رسالت، شهادت به تمام عقايدي است كه با ارشاد و هدايت و بيان مقام رسالت از امامت، معاد و حشر و نشر، بهشت و دوزخ، فروع دين، احكام و غيرها اثبات ميشود و تفصيل اين مطالب نيز در اذان و اقامه و تشهّد، خلاف بلاغت و سبب اطالة كلام است.
بنابراين جملهاي آورده شده كه متضمّن همة عقايد، و همچنين دعوت اسلام است. شهادت به امامت نيز مانند
شهادت بر معاد و مواقف پس از مرگ و غيره، واجب نشده؛ چون در اين جا غرض، ايجاز و اختصار است.


تبيان