حق الناس جز با پرداخت حق و يا رضايت صاحب حق، مشمول عفو و بخشش خدا قرار نميگيرد.

كسي كه حق و حقوق ديگران را پايمال كرده، شرط پذيرش توبه او اين است كه ابتدا حق الناس را ادا كند و از آنان حلاليت بطلبد، سپس توبه كند. با خواندن دعا حق الناس بخشوده نميشود.

اين گونه روايات بر فرض صحّت، در صدد تشويق و ترغيب به خواندن دعا و اهميّت دادن به آن در ماه مبارك رمضان است.

قبولي دعاها و رسيدن به فيوضات و ثوابهاي آنها مبتني بر شرايطي است كه بايد ملحوظ شوند. اگر در اين گونه روايات آن شرايط گفته نشده، از روايات قرائت و شواهد ديگر استفاده ميشود، مثلاً در شرايط دعا آمده:

1- دعا كننده بد زبان نباشد.(1)

2- از حرام خواري پرهيز كند.

3- به كسي ظلم نكرده باشد.

امام صادق(ع) فرمود: هرگاه خواستيد دعايتان مستحبات شود، بايد كسب خود را پاكيزه كنيد و مظالم مردم بر گردنتان نباشد. دعاي كسي كه غذاي حرام ميخورد يا به ديگران ظلمي ميكند، مستجاب نميشود.(2).

از امام علي(ع) سؤال كردند: مگر خدا نفرموده است: ادعوني أستجب لكم، پس چرا دعا ميكنيم و مستجاب نميشود؟ حضرت فرمود: چون كه قلب هايتان به هست خصلت دچار شده است. چگونه دعايتان مستجاب شود، در حالي كه درهاي استجابت را به روي خود بستهايد؟!.(3)

بنابراين با خواندن دعا حقوق الناس از انسان ساقط نميشود. اگر انسان به همسايهاش يا به ديگران ظلم كند يا قتلي انجام دهد يا مالي از كسي تلف كند، بايد آنها را جبران كند.

(پاورقي1 ميزان الحكمة، عنوان 1197 و 1198.)

(پاورقي2 همان.)

(پاورقي3 همان، به نقل از اعلام الدين، ص 269؛ بحار، ج 90، 397. )



دفتر تبليغات اسلامي