برادر گرامي ! جهت روشن شدن جايگاه نماز در دين انبيا و سابقه تاريخي آن به سه نكته به عنوان مقدمه اشاره مي كنيم :

نكتهء اول : نماز نزديك ترين راه رسيدن به مقام قرب الهي است . همه انسان هايي كه در مسير فطرت خداجويي خويش قراردارند از طريق نماز با خدا ارتباط و راز و نياز و خلوتي دارند. امام رضا7در بيان فلسفهء نماز مي فرمايد: نماز اقرار به وحدانيت و ربوبيت حق تعالي و نفي شرك از او است . نماز بيان كننده مقام تسليم و عبوديت و خضوع هر انساني در برابرخداوند جبّار است . بنده از راه نماز به گناه خويش اعتراف مي كند و از آن آمرزش مي طلبد.(1)

نكتهء دوم : شكي نيست كه همهء انبياي الهي از آدم تا خاتم النبيّين مأمور بودند كه هم خودشان نماز بخوانند و هم ديگران را به اقامه نماز توصيه كنند. به نمونه هايي كه در آيات و روايات بيان شده اشاره مي كنيم :

1 وقتي حضرت آدم در زمين مسكن گزيد. جبرييل در هر يك از اوقات پنج گاه (وقت نماز صبح , ظهر, عصر, مغرب و عشا)نزد او آمد و گفت : قم يا آدم فصلّ فهذا وقت الصلوة فقام فصلّي ; اي آدم برخيز, نماز بگذار هم اكنون وقت نماز است پس آدم (در هر يك از اوقات پنج گانه ) برخاست و نماز اقامه كرد.

سپس جبرييل به آدم گفت : من صلّي من ولدك في كلّ يومٍ وليلة خمس صلوات خرج من ذنوبه ;(2)

هرگاه فرزندان شما در هر شبانه روز اين پنج نماز را بگذارند از گناه خارج مي گردند.

2 قرآن پس از توصيف ايمان و مقام و منزلت حضرت ابراهيم و لوط و اسحاق و يعقوب مي فرمايد: آنان را پيشواياني قرارداديم كه به فرمان ما مردم را هدايت مي كردند و انجام كارهاي نيك و اقامهء نماز و اداي زكات را به آنان وحي كرديم .(3)

حضرت ابراهيم 7از خداوند مي خواهد: او و ذريه اش را از اقامه كنندگان نماز قرار دهد.(4)

3 هنگامي كه خداوند ويژگي ها و صفات عالي حضرت اسماعيل رابيان مي كند مي فرمايد: او همواره خانواده اش را به اقامه نماز و اداي زكات فرمان مي داد.(5)

4 حضرت شعيب از بس به اقامهء نماز اهميت مي داد, قومش به او مي گفتند: آيا نمازت به تو دستور مي دهد كه آن چه راپدرانمان مي پرستيدند ترك كنيم .(6) مشركان و بت پرستان از نماز شعيب 7اين پيام را گرفتند كه نماز ضد شرك و بت پرستي است و نمازگزار اهل مبارزه و جهاد و مخالفت با بت پرستان است .

5 هنگامي كه حضرت موسي 7به مقام نبوت رسيد اولين پيام الهي و مأموريتي را كه بعد از توحيد دريافت نمود اين بود كه .(7)

6 حضرت عيسي 7هنگامي كه در گهواره به سخن آمد, گفت : خداوند به من توصيه فرموده تا زماني كه زنده ام , نماز بگذارم و زكات دهم .(8)

نكتهء سوم : صلوة به معناي نماز, واژه اي عربي است و در اصل به معناي مطلق دعا وضع شده است . به بيان ديگر, در لغت عرب , هرگونه عبادت و دعا و راز و نياز با خدا را گويند. وقتي اسلام آمد نبيّ مكرم اسلام 6اين واژه را در عبادت خاصي كه داراي مقدماتي است و وجوب و صحت آن شرايطي دارد, به كار برده است آن چه مسلم و قطعي است .

پاسخ پرسش

از سه نكتهء ذكر شده نتيجه مي گيريم , كه نماز در دين همه پيامبران از حضرت آدم تا خاتم النبيين : واجب بود, اما منظور ازنما آيا همين عبادت خاصي است كه الان انجام مي دهيم ؟ يا به گونه اي ديگر بوده ؟ به طور دقيق نمي دانيم , اما از ظواهر برخي آيات و روايات به دست مي آيد كه در مكتب انبياي گذشته نماز, داراي قيام و ركوع (9) و سجود بوده و در مكان خاصي , يعني

1 ب ـ يا مريم اقنتي لربّك واسجدي واركبي مع الراكعين : اي مريم ! براي پروردگار خويش , خضوع كن وسجده بهجا آور و با ركوع كنندگان ركوع كن آل عمران (3 آيهء 43

محرابو در اوقات پنج گانه (شب و روز چنان كه مسلمانان الان مي خوانند) اقامه مي شده است , و در مورد حضرت آدم 7پـاورقي 3.جايگاه ويژه اي كه براي اقامه نماز اختصاص داده مي شد, را محراب مي گويند.

آمده كه نمازهاي خويش را در مواقع پنج گانه صبح و ظهر و عصر و مغرب و عشا اقامه مي كرد او نماز مغرب را سه ركعت مي خواند.(11)

(پـاورقي 1.محمد بن حسن الحر العاملي , وسائل الشيعه , ج 3 ص 4و 5 حديث شماره 7و 9

(پـاورقي 2.همان , ص 9ـ 10

(پـاورقي 3.انبياء (21 آيهء 73

(پـاورقي 4.ابراهيم (14 آيهء 40

(پـاورقي 5.مريم (19 آيهء 55

(پـاورقي 6.هود (11 آيهء 87

(پـاورقي 7.طه (20 آيهء 14

(پـاورقي 8.مريم (19 و آيهء 31

(پـاورقي 9. الف ـ فنادته الملائكه و هو قائمٌ يصلي في المحراب : هنگامي كه او (زكريا) در محراب ايستاده ومشغول نماز بود, فرشتگان او را صدا زدند كه ... (قيام ,محراب ). آل عمران (2 آيهء 39

(پـاورقي 11.وسائل الشيعه , ج 3 ص 9



دفتر تبليغات اسلامي