با توجه به اين كه قانون گذار دين اسلام، خداوند حكيم و عالم است و هيچ دستوري را بدون علت و حكمت صادر نميكند، به طور يقين پي ميبريم كه همه احكام اسلام داراي حكمت و علت است، گرچه ما به علت نقص علم و عقل مان نتوانيم فلسفه يك يك احكام را كشف كنيم. تعداد ركعات نماز و تفاوت ركعات در شبانه روز و حركات و سكنات نماز و بسياري از احكام دين اسلام، همين گونه است. در عين حال در برخي روايات، حكمتهاي خاصي براي برخي از احكام و عبادات، از جملع تعداد دفعات نماز در ينج نوبت بيان شده است.

بنابراين در پاسخ ميتوان گفت: انسان براي رسيدن به كمال و خوشبختي آفريده شده است و سرلوحه سعادت او توحيد و ياد خدا است و در بين عبادات نماز بيش از همه انسان را به خدا متوجه ميكند و وي را به ياد خدا مياندازد.

اصولاً از منظر قرآن كريم نماز را به خاطر ذكر و ياد خدا بايد خواند: أقم الصلوة لذكري؛ نماز را براي ياد من به پا دار.(1) از سوي ديگر كارهاي روزانه و مشغلههاي مداوم و وسوسههاي شيطان و خواهشهاي نفساني، آدمي را از ياد خدا غافل ميكند. براي زدودن غفلتهاي مداوم خداي مهربان نمازهاي شبانه روز را در وقتهاي مختلف واجب گردانيد. نماز در پنج نوبت هم گناهان را ميشويد و هم حال غفلت را به حال ذكر و ياد خدا مبدّل ميكند و انسانها را در زمانهاي مختلف به ياد خداوند مياندازد و دل رامتوجّه او ميكند.

امير مؤمنان(ع) همواره يارانش را به نماز توصيه كرده و ميفرمود: زياد به نماز توجه كنيد و فراوان نماز بخوانيد. نماز گناهان را همچون برگهاي پاييز ميريزد و غلّ و زنجيرهاي معاصي را از گردنها ميگشايد.

پيامبر(ص) نماز را به چشمه آب گرمي كه بر در خانه كسي باشد و شبانه روز پنج بار خود را در آن شستشو دهد، تشبيه كرده است كه بدون ترديد چرك و آلودگي در بدن چنين كسي باقي نخواهد ماند.(2)

در حديثي از پيامبر(ص) علت اين كه چرا نمازهاي واجب در پنج نوبت خوانده ميشود آمده: يك يهودي خدمت رسول خدا(ص) رسيد و ضمن سؤالاتي پرسيد: چرا نمازهاي شبانه روز در پنج وقت واجب شده است، حضرت جواب داد: موقع ظهر همه چيز خدا را حمد و تسبيح ميكند و خدا به من درود ميفرستد، و آن ساعتي است كه خدا نماز را بر من و امّتم واجب فرموده نيز آن ساعتي است كه در قيامت جهنم را ميآورند و هر كس در آن ساعت (ظهر) در حال ركوع يا سجود و يا قيام باشد، خداوند بدنش را بر آتش حرام ميكند. وقت ناز عصر آن ساعتي است كه حضرت آدم(ع) از درخت (درختي كه از خوردنش نهي شده بود) خورد و بدين جهت از بهشت خارج شد. از اين رو خداوند بر ذريه او تا روز قيامت، نماز عصر را واجب فرمود.

اما نماز آن وقتي است كه خداوند توبه آدم را قبول كرد و آدم(ع) سه ركعت نماز خواند. يك ركعت براي خطاي خود و يك ركعت براي خطاي حوا و يك ركعت براي توبهاش، و خداوند اين سه ركعت را در اين وقت واجب كرد. دعا در اين وقت مستجاب ميشود. اما نماز عشا چون براي قبر و روز قيامت تاريكي هست، نماز عشا در اين وقت واجب شد تا موجب نورانيّت قبر و پل صراط گردد. اما نماز صبح در اين وقت واجب شد تا امتم سجده بر خدا كنند، قبل از آن كه كافر (آفتاب پرست) بر آن (آفتاب) سجده كند. نماز صبح نمازي است كه ملائكههاي مأمور شب و فرشتگان مأمور روز گواه بر آنند.(3) البته اين روايات ميتواند تنها بخشي از اسرار و حكمتهاي نماز و اوقات پنج گانه باشد كه براي ما بيان شده است.

پي نوشتها:

1. طه (20) آيه 14.

2. نهج البلاغه (فيض الاسلام) ص 634، خطبه 190.

3. علل الشرايع، ج 2، ص 33، باب 36، حديث 1.



دفتر تبليغات اسلامي