در ابتدا توجه شما را به توضيحي درباره «عادت» جلب مي كنم: بعضي مي گويند عادت، ارزش اخلاقي يك كار را از ميان مي برد و هيچ نمي تواند ملاك انسانيت و ايمان باشد و هر چيزي هر چند بهترين كارها و فضائل انساني باشد همينقدر كه به صورت عادت درآمد ارزش خود را از دست مي دهد. زيرا در اين صورت آن ملكه است كه بر انسان حكم مي كند و در واقع عادت بشر را به صورت ماشين در مي آورد و اختيار و اراده و حرّيت را از او سلب مي كند. ولي به نظر مي رسد اين نظريه صد در صد درست نيست. البته اينكه انسان نبايد كاري كند كه چيزي برايش به صورت عادت درآيد به آن انس بگيرد به طوري كه ترك كردنش برايش دشوار باشد و كار را نه به حكم عقل و اراده انجام دهد بلكه به حكم عادت انجام دهد، به صورت كلي درست است ولي اين دليل نمي شود كه عادت مطلقاً بد باشد چون عادات بر دو قسم است: 1. عادات فعلي 2. عادات انفعالي عادت فعلي آن است كه انسان تحت تأثير يك عامل خارجي قرار نمي گيرد بلكه كاري را در اثر تكرار و ممارست، بهتر انجام مي دهد. هنرها، فنون مثل نوشتن، خواندن و... عادت است كه در اثر تمرين، عادت به نوشتن، خواندن و... مي كنيم. بسياري از ملكات نفساني مثل شجاعت، سخاوت، عفت و... عادت فعلي است. بنابراين خاصيت اين عادات آن است كه انسان تا وقتي كه عادت نكرده است اراده اش در مقابل محركات خلاف، ضعيف است و وقتي عادت كرد قدرت مقاومت پيدا مي كند همانطور كه درباره تقوا و عدالت چنين است و به گونه اي است كه انسان اسير آن نمي شود علاوه بر اين عادت كاري را كه بر حسب طبيعت براي انسان دشوار است، آسان مي كند و اين نه تنها ناپسند نيست بلكه پسنديده و نيكوست. اما عادت انفعالي آن است كه انسان تحت تأثير يك عامل خارجي، عمل را انجام مي دهد و با ايجاد انس با آن، انسان اسير آن مي شود مثلاً انسان عادت مي كند كه روي تشك پر قو بخوابد يا به غذاي خاصي عادت مي كند به طوري كه اگر آن غذا به او نرسد هر چند غذاي ديگر مقوّي باشد، نمي تواند بخورد. اين عادات انفعالي در هر موردي بد است ولي عادات فعلي را نمي توان به دليل اينكه عادت است گفت بد است. اكنون با توجه به اين توضيح كه برگرفته از نظريات شهيد مطهري است روشن مي شود كه در صورتي عادت به نماز خواندن ناپسند است و بايد با آن مبارزه كنيد كه احساس كنيد اسير آن شده ايد و آزادي در عمل را از شما گرفته و به عبارتي با شور و اشتياق آن را بجا نمي آوريد و انگيزه خوبي براي اداي آن نداريد و يا تأثيري در اعمال و رفتار روزانه شما ندارد و شما را از خلاف و گناه باز نگه نمي دارد و شما را به خداوند نزديك تر نمي كند. در اين صورت است كه مي توانيد با استفاده از راهكارهاي زير به نماز خواندن خويش عمق بيشتري ببخشيد. الف. با مطالعه بيشتر درباره نماز و اهميت آن شناخت خود را درباره اين عبادت مهم و اساسي كه ستون دين شمرده شده گسترش دهيد. ب. حالات معنوي و عرفاني پيامبر اكرم(ص) ائمه معصومين و اولياء الهي و عرفاء و بزرگان ديني قبل و در حال نماز خواندن را مطالعه و مورد دقت قرار دهيد و از آنها الگو بگيريد. ج. با استفاده از راهكارهاي مختلف سعي كنيد در نماز حضور قلب پيدا كنيد.

مركز فرهنگي نهاد رهبري در دانشگاه ها