اهميت سجده در نماز چيست؟
مردي به رسول خدا(ص) عرض كرد دعا كنيد كه خدا مرا به بهشت برد. حضرت فرمود «أَعِنّي بِكَثرة السُجود» [من دعا ميكنم. ليكن تو مرا با سجدههاي زياد و طولاني كمك كن تا دعاي من مستجاب شود.]
سجده، انسان را خاكسار و متواضع ميكند، انسان خاكسار هرگز نميگويد «من».
از وصاياي امير المؤمننين (ع) و توصيههاي رسول خدا(ص) است كه «ولا تَباغَضو فَإِنَّها الحالقة» (نهج البلاغه، خطبه 86) [دشمني و عداوت نكنيد، زيرا دين را حَلق ميكند] تراشيدن موي سر را با تيغ،«حلق» گويند. مويي كه تيغ شود به اين آساني نميرويد. فرمود اختلاف و عداوت، دين را تيغ زده و از ريشه ميكَند. مثل آنكه گاه انسان در اثر عداوت به دام كافري پناه ميبرد. اينكه گفتهاند خدا را بخوانيد و بخواهيد كه شما را لحظهاي به حال خود وانگذارد، براي آن است كه حسد، كينه و عداوت، دين را حلق ميكند و چيزي براي ريشههاي دين باقي نميگذارد. هرگز كينه يكديگر را در دل نگيريد. منشأ اين امور خودخواهي است. و نماز خودخواهي را از بين ميبرد.
امام صادق(ع) فرمودند «عَليك بِطول السُجود فَإِنَّ ذلك مِن سُنَن الأَوّابين» (بحار 85/162) هنگام سجده زود سر از خاك برنداريد. نمازهاي عمومي را به طور معمول بخوانيد؛ امّا در حالات خاصه خود، زود سر از سجده برنداريد. چون اين دشمن دروني، انسان را آرام نميگذارد؛ تا آخرين لحظه ميكوشد انسان را فريب دهد.
لذا بهترين فرصت در حال نماز، حال سجده است كه امام صادق(ع) فرمودند «إِنَّ أَقْرب ما يَكون العَبْد مِن الرَب عزّ و جلّ و هو ساجد باكَ» (كافي2/483.) [نزديكترين حالت بنده به خدا وقتي است كه در حال سجده باشد و گريه كند.] انسان هر چه به خاك نزديك شود به خدا نزديكتر ميشود.
رسول خدا(ص) در ضمن خطبه شعبانيه فرمود «ظُهروكم ثَقيله مِنْ أوْزاركم فَخَفِّفوا عَنها بِطول سُجُودكم» (بحار93/357) پُشتهاي شما از بار گناه سنگين شده است. آنها را با سجدههاي طولاني سبك كنيد. ملاحظه ميكنيد كه اثر سجده تا چه حد است؟ گاهي براي انسان مقدور نيست در نمازهاي واجب، سجدههاي طولاني داشته باشد؛ اما اصل سجده كردن چه در نماز و چه غير نماز امري مطلوب و اثربخش است. هرگاه انسان از شرّ «خود» رهايي يافت ديگر چيزي او را نميرنجاند.
تبيان
پاورقي
آية الله جوادي آملي
حكمت عبادات