براي پاسخ به اين سؤال بايد به دو نكته توجه كرد:

نكتهء اول : وجوب نماز و روزهء قضاي والدين بر پسر بزرگ , جنبهء دارد, همان گونه كه اصل وجوب نمازهاي يوميه (ظهر, عصر, مغرب , عشا و صبح ) است ; يعني نشانه و علامت است .

شاخصي است كه ميزان تسليم پذيري فرد را در مقابل فرمان خدا, نشان مي دهد. به عبارت ديگر,اگر چه همهء دستورهاي الهي داراي حكمت است و هيچ يك از اوامر و نواهي او ـ همانند افعالش عبث و بيهوده نيست , بلكه واجبات و مستحبات , داراي مصالح و منافع مادي و معنوي است , چنان كه آن چه را فرموده حرام است , قطعاً داراي است , ولي ما به سبب , به حرام و حلال گردن مي نهيم .

اگر چه , با رشد و تعالي علم و انديشه , بشر توانسته است حكمت برخي از احكام را كشف نمايد و سير دراين جادهء بي منتها ادامه دارد. اما در معارف الهي , جهت .

بندهء مطيع و متعبّد كسي است كه فرمان بر باشد; خواه حكمت و دليل آن را بفهمد و بداند و يا نداند, زيرا اومعتقد است حق تعالي , مولاي بي نياز مطلق است .

او نيافريد تا بَرَد, بلكه تا كند و لطف و رحمت خويش را بر انسان ها ارزاني بدارد.(1)

او بندگانش را دوست دارد و نسبت به آن ها

زحمت و تَعَب بيفتند; حتي كساني كه نادانسته و به سبب غلبهء هواي نفس به گناه آلوده مي گردند و به پشت مي كنند, مورد لطف و محبّت قرار مي گيرند.(2)

به راستي , بعضي از نفس هاي پاك چه زيبا و شگفت انگيز, اين مدال پر افتخار را دريافت مي كنند.

حضرت علي 7فرمود: الهي كفي بي عِزاًّ اَنْ اكون لك عبداً;الهي همين عزّت و افتخار مرا بس است كه فقط عبدتو باشم >;(3) زيرا كسي كه خدا شد, از ذلت و ننگ بردگي انسان ها, قوميت ها,

حزب ها, قدرت ها, ثروت ها و همهء طاغوت ها رها مي شود و به آزادي حقيقي و معنوي نايل مي گردد.

داستان حضرت ابراهيم و اسماعيل 8در قرآن , ترسيم و تجسّم تعبّد محض اين دو برگزيدهء خدااست .

ابراهيم 7وقتي فرمان خدا را در مورد ذبح فرزندش اسماعيل دريافت مي كند, نمي گويد: خداوندا! چراچنين ؟ بلكه تعبد را بر رأفت و شفقت پدري مقدّم مي دارد و دستور را فوراً به فرزندش ابلاغ مي كند و عكس العمل فرزند نيز, تماشايي و اعجاب انگيز است :



خدا شتاب كن , گردنم آمادهء تيغ است .

نگفت : پدر چرا و به چه جرمي بايد كشته شوم ؟! همين كه فهميد فرمان خدا است , سر تسليم و تعبّد وبندگي فرود آورد.

نكتهء دوم : در اين حكم الهي (وجوب قضاي روزه و نماز والدين بر پسر ارشد), نوعي آموزش عملي , قدرداني و حق شناسي , نسبت به بزرگ ترها, نهفته است .

در قرآن و روايات از پسر بزرگ يا تنها فرزند ذكور به تعبير شده است ;(4) يعني كساني كه مقام ولايت وسرپرستي نسبت به اموال و ساير اولاد و ورثه را دارد.

قرآن از زبان حضرت زكريا7اين دعا را نقل مي كند: .(5) شيخ طوسي ره درتفسير اين آيه گفته است : منظور از وليّ پسر بزرگ , يا تنها فرزند پسر است كه وليّ و وارث پدر است .(6)

به همين دليل است كه در روايت صحيح ربعي بن عبدالله از امام صادق 7نقل مي كند: .(7)(8)

اختصاص اشياي ذكر شده در روايت , به فرزند مذكر ارشد, به عنوان يكي از علل وجوب نماز و روزهء قضاي والدين بر پسر بزرگ , ذكر شده است و در روايات و فتاواي فقها از آن به تعبير شده است .

(پـاورقي 1... و لا يزالون مختلفين الاّ من رَحم ربك و لذلك خلقهم ...; آن ها (انسان ها) همواره مختلفند مگر كسي را كه پروردگارت رحمت رساند و براي آن , آن ها را آفريد (هود (11 آيهء 118ـ 119.

(پـاورقي 2.لو عَلم المدبرون كيف اشتياقي بهم لَماتوا شوقاً( حديث قدسي ): محمد بهاري همداني , تذكرة المتقين , ص 101

(پـاورقي 3.حاج شيخ عباس قمي , مفاتيح الجنان , پايان باب اول , قبل از شروع اعمال ماه رجب .

(پـاورقي 4.ر.ك : محمد حسن نجفي , جواهر الكلام , ج 17 ص 40ـ 41

(پـاورقي 5.مريم (19 آيهء 5

(پـاورقي 6.محمد حسن نجفي , همان .

(پـاورقي 7.مراد از در روايت , بنا به نقل امنجد في اللّغه و الاعلام , است ; يعني آن چه ـ مانند زين ) بر مركب نهند يا آن چه به عنوان اثاث سفر بردارند.

(پـاورقي 8.محمد حسن نجفي , جواهر الكلام , ج 39 ص 127





دفتر تبليغات اسلامي